ΣΙΚΕΛΙΚΟΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΙ

-  Steven Ranciman
[ΜΑΙΡΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΟΥ  -  ΤΟ ΒΗΜΑ, 29-02-2004]

Στις 30 Μαρτίου 1282, την ώρα που οι καμπάνες του Παλέρμο καλούσαν τους πιστούς στους Εσπερινούς, οι Σικελοί πολίτες κατέσφαξαν τη φρουρά και τα μέλη της Κυβέρνησης του Ανδεγαυού Βασιλιά τους. Αυτά τα γεγονότα, μικρής σημασίας εκ πρώτης όψεως, συνέβησαν σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας.
Ο Runciman θεωρεί το περιστατικό αυτό σαν αποκορύφωμα της γλαφυρής, όπως πάντα, διήγησής του, που καλύπτει όλη την περιοχή της Μεσογείου, κατά το 13ο αιώνα και τονίζει το σημαντικό ρόλο που έπαιξε το επεισόδιο αυτό στην Ιστορία του Βυζαντίου.

Τι νορμανδοί βασιλείς, τι Γερμανοί, τι Γάλλοι, τι Ιταλοί, τι πάπες και πατριάρχες, τι εμίρηδες και χαλίφηδες, τι Μογγόλοι και Σαρακηνοί, τι χήρες και παιδιά!
Όλοι αυτοί αναμετρώνται στο έργο του Στίβεν Ράνσιμαν με ακτίνα δράσης την τότε οικουμένη - είναι να σαστίζει κανείς. Τόση πολυκοσμία θα τρόμαζε οποιονδήποτε συγγραφέα, όχι όμως και τον Ράνσιμαν.
Ο κορυφαίος βυζαντινολόγος και ιστορικός του Μεσαίωνα, που πέθανε το 2000 σε ηλικία 97 ετών, έπαιζε τις Σταυροφορίες στα δάχτυλα. Στο Βυζάντιο αισθανόταν σαν στο σπίτι του - άλλωστε είχε από τα νιάτα του επισκεφθεί τις περισσότερες τοποθεσίες που αναφέρει. Ανέλαβε λοιπόν τον άθλο να ξετυλίξει τις αλλεπάλληλες πολιτικές δολοπλοκίες για να καταλήξει με σιγουριά, σαφήνεια και διαβρωτικό χιούμορ στην επανάσταση των εξαγριωμένων Σικελών πάνω στην ώρα που οι καμπάνες στις εκκλησίες του Παλέρμου σήμαιναν τον Εσπερινό, το Πάσχα του 1282.

Ένα άγριο βράδυ

Ο Ράνσιμαν, λίγο πριν από το τέλος του βιβλίου, κωδικοποιεί τα συμπεράσματά του, ώστε η εικόνα να προβάλει πεντακάθαρη. Όλοι όσους συναντήσαμε πιο πριν είχαν βάλει ένα λιθαράκι στη «Σικελική υπόθεση». Ούτε ο Ηρακλής Πουαρό δεν θα μπορούσε να ξεδιαλύνει έτσι το κουβάρι της δράσης.
Εκείνη τη νύχτα, όταν οι Σικελοί ξεχύθηκαν στους δρόμους του Παλέρμου και κατέσφαξαν τη φρουρά και τη διοίκηση του γάλλου βασιλιά τους, του ανδεγαυού κατακτητή Καρόλου, ουσιαστικά άλλαξαν την ιστορία της χριστιανοσύνης. Σε ένα άγριο αιματοβαμμένο βράδυ καταβαραθρώθηκε ένα σχέδιο αιώνων, η παγκόσμια κυριαρχία της Παποσύνης.

«Στην αναταραχή των καιρών οι πάπες δεν έκαναν ποτέ μια ανάπαυλα για αναλογισμό» σχολιάζει ήρεμα ο Ράνσιμαν ό,τι έχει ήδη αποδειχθεί περίτρανα στις προηγούμενες σελίδες. Ο ιστορικός βέβαια δεν είναι με το μέρος κανενός. Κατ αρχάς μας ενημερώνει για το παράδοξο της αποσιώπησης στην εποχή μας της σφαγής του Εσπερινού.

Ως πριν από έναν αιώνα και ίσως περισσότερο είχε χυθεί πολύ μελάνι για την ιστορία του από ποιητές, δραματουργούς και ιστορικούς, αλλά εν τω μεταξύ τα πράγματα άλλαξαν στο διεθνές σκηνικό. Στη θέση των εκτεταμένων αυτοκρατοριών εμφανίστηκαν εθνικά υπερήφανα κράτη.
«Σπάνια στις μέρες μας θυμάται κανείς τον Σικελικό Εσπερινό. Για τον μέσο μορφωμένο άνθρωπο οι λέξεις υποδηλώνουν μόνο τον τίτλο μιας από τις λιγότερο γνωστές όπερες του Βέρντι». Και αυτή η όπερα σε λιμπρέτο του Scribe ήταν μια δουλειά κάθε άλλο παρά επιτυχημένη.

Παραγγελία για μια εορταστική παράσταση στο Παρίσι, δυσαρέστησε τους πάντες: τους Σικελούς γιατί ο πρωταγωνιστής και αρχισυνωμότης Ιωάννης της Πρότσιντα τούς εμφάνιζε απάνθρωπους και δειλούς, τους Αυστριακούς γιατί αναφέρεται στον ξεσηκωμό των Ιταλών ενάντια σε μια κατοχική δύναμη και τους Γάλλους γιατί το έργο εξιστορεί τη δικαιολογημένη σφαγή των συμπατριωτών τους.
Ο καιρός εκείνος που οι αυτοκράτορες με τους πάπες σχεδίαζαν εκστρατείες σε Ανατολή και Δύση για να ανασυγκροτήσουν την αυτοκρατορία του Ιουστινιανού είχε παρέλθει ανεπιστρεπτί.

Τα σφάλματα της Παποσύνης που οδήγησαν στη σφαγή του Εσπερινού είναι διάσπαρτα σε όλο το μάκρος της αφήγησης. «H Παποσύνη έριξε τα πάντα στον αγώνα. Έριξε περισσότερα χρήματα απ’ όσα διέθετε, ποντάρισε στον ιερό πόλεμο - και όλα αυτά δίχως σκοπό. Κατέληξε να πτωχεύσει και για να καλύψει τις οικονομικές της ανάγκες, ήταν υποχρεωμένη να επιχειρήσει να εισπράξει από κοσμικές δυνάμεις περισσότερα από όσα ήταν πρόθυμες να πληρώσουν».

Το κατηγορώ του Ράνσιμαν γίνεται σιγά σιγά αμείλικτο: «Στη μεσαιωνική ιστορία καμία ιδέα δεν υπήρξε υψηλότερη από αυτήν της Παγκόσμιας Εκκλησίας, που θα ένωνε τη χριστιανοσύνη σε μια μεγάλη θεοκρατία, διοικούμενη αμερόληπτα από τον συνετό αντιπρόσωπο του Θεού. Αλλά σ αυτόν τον αμαρτωλό κόσμο ακόμη και ο αντιπρόσωπος του Θεού έχει ανάγκη από υλικές δυνάμεις για να επιβάλει τη θεία θέλησή του».

Για να επιλέξουν τον κοσμικό υποστηρικτή τους οι πάπες βρέθηκαν σε αλλεπάλληλα διλήμματα. Άγνωστο γιατί, κατέληξαν στον Κάρολο των Ανδεγαυών, έναν Γάλλο βασιλέα αλαζόνα και πιο φιλόδοξο και από τους πάπες ακόμη.

Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ στην Κωνσταντινούπολη αντιμετώπιζε τη διαρκή απειλή μιας εισβολής των Ανδεγαυών: «Όταν η παντοδυναμία του Καρόλου γκρεμίστηκε από τον Εσπερινό στο Παλέρμο, οι πάπες ήταν πολύ στενά συνδεδεμένοι μαζί του για να μπορούν να απαλλαγούν από αυτόν».

Πρωινό στο Μιλάνο

Ήταν από τις λίγες φορές στην Ιστορία που βγήκε κάτι καλό από μια αιματοχυσία. Δεν σώθηκε μόνο ένας ηρωικός λαός από την καταπίεση, γράφει ο Ράνσιμαν, αλλά πήραν αρκετά έθνη το μάθημά τους. Μια τόσο θυελλώδης αφήγηση δεν θα μπορούσε παρά να ολοκληρωθεί με ένα ιστορικό ανέκδοτο: «Περισσότερο από τρεις αιώνες αργότερα ο βασιλιάς Ερρίκος IV της Γαλλίας καυχιόταν στον ισπανό πρέσβη για το κακό που θα μπορούσε να κάνει στις ισπανικές κτήσεις στην Ιταλία, αν ο βασιλιάς της Ισπανίας έβαζε σε πολύ μεγάλη δοκιμασία την υπομονή του: "Θα πάρω πρωινό στο Μιλάνο" είπε "και θα γευματίσω στη Ρώμη". Τότε ο πρέσβης απάντησε: "Δίχως αμφιβολία, η Μεγαλειότης Σας θα βρεθεί εγκαίρως για τον Εσπερινό στη Σικελία"». Κάπως έτσι τελειώνουν τα ωραία παραμύθια.

Το βιβλίο ωστόσο δεν τελείωσε ακόμη. Ακολουθεί ένα κεφάλαιο για το αν η σφαγή εκείνη είχε οργανωθεί έξω από τη Σικελία ή όχι. H επικρατούσα άποψη, όπως και αυτή του Βολταίρου και του Γίββωνα, ήταν ότι η συνωμοσία που οδήγησε στη σφαγή του Εσπερινού οργανώθηκε από τον ναπολιτάνο εξόριστο Ιωάννη της Πρότσιντα, ο οποίος ενεργούσε για λογαριασμό του Οίκου της Αραγωνίας.
Ο Ράνσιμαν ξέρει κάτι παραπάνω: «Ο μεγάλος έπαινος - αν μια σφαγή αξίζει έπαινο - πρέπει να αποδοθεί στους ίδιους τους Σικελούς (...), η οικονομική όμως στήριξη και ο προσδιορισμός της χρονικής στιγμής ήταν έργο του Αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης».
Δεν ήταν απλώς μια επανάσταση που εξαπλώθηκε, ήταν ένας ευρωπαϊκός πόλεμος.

2φΑ

                                         

Τα παράξενα του κόσμου

-  Δημήτριος Παναγόπουλος, Ιεροκήρυκας♰

Κάποτε ο Θεός έστειλε έναν άγγελο σε έναν ασκητή για να του δείξει, ότι πολλοί δεν θέλουν να σωθούν ή θέλουν να σωθούν με τον δικό τους τρόπο...
Λέει λοιπόν ο άγγελος στον ασκητή:
- Έλα κοντά μου, για να σου δείξω τα παράξενα του κόσμου.

Τον πήρε μαζί του και εκεί που προχωρούσαν, συναντούνε κάποιον που είχε κόψει ξύλα στο δάσος και προσπαθούσε να τα φορτωθεί. Τα έδεσε στην πλάτη του και επιχείρησε να σηκωθεί.
Ήταν όμως βαριά και δεν μπόρεσε να σηκωθεί. Τα άφησε λοιπόν κάτω και πήγε να κόψει και άλλα ξύλα. Τα συνέλεξε και τα έφερε μαζί με τα άλλα και πάλευε να τα σηκώσει.
Μα πώς να τα σηκώσει, αφού δεν μπορούσε να σηκώσει τα πρώτα;

Προχώρησαν λίγο πιο κάτω και συνάντησαν έναν άλλον, που προσπαθούσε να αντλήσει νερό από ένα πηγάδι. Αλλά δεν μπορούσε να βγάλει νερό, γιατί ο κουβάς του ήταν τρύπιος και έτσι ματαιοπονούσε.

Προχώρησαν πιο κάτω και εκεί συνάντησαν μια Εκκλησία, που δεν είχε ψηλή πόρτα και να ένας καβαλάρης, πάνω σε ένα άλογο, θέλησε να μπει μέσα στην Εκκλησία, χωρίς να κατέβει από το άλογο. Και επειδή ήταν χαμηλή η πόρτα της Εκκλησίας, δεν μπόρεσε να μπει.

- Τί θέλεις να με διδάξεις με αυτά; ρώτησε ο ασκητής τον άγγελο.
Και του λέει ο άγγελος:
- Ήθελα να σε διδάξω, ότι αυτός είναι ο κόσμος!

Είδες τον πρώτο άνθρωπο, που αντί να λιγοστέψει τα ξύλα, πρόσθεσε και άλλα;
Αυτοί είναι οι άνθρωποι εκείνοι, που αναγνωρίζουν ότι έχουν αμαρτίες και αντί να τις λιγοστέψουν, προσθέτουν και άλλες και δεν διορθώνονται.

Ο άλλος με τον κουβά, αντιπροσωπεύει τους ανθρώπους εκείνους, που κάνουν καλά έργα, που κάνουν ελεημοσύνες, από κενοδοξία, από συμφέρον και από κλεμμένα. Κάνουν ελεημοσύνες σε γηροκομεία και θέλουν να γραφτεί το όνομα τους στην εφημερίδα, κάνουν μια προσφορά στην Εκκλησία και θέλουν να γραφτεί το όνομά τους. Οι αγαθοεργίες τους είναι χωρίς αντίκρισμα, γιατί δεν γίνονται με ταπείνωση και από τον ιδρώτα τον δικό τους.

Ο τρίτος, ο καβαλάρης, αντιπροσωπεύει τους ανθρώπους εκείνους που είναι εγωιστές και δεν θέλουν να ταπεινωθούν. Είναι εκείνοι, που θεωρούν τον εαυτόν τους άξιο να μπει στην Εκκλησία και ότι η Εκκλησία τους έχει ανάγκη και όχι αυτοί την Εκκλησία.
Θέλουν να γίνουν μέλη της Εκκλησίας με τον δικό τους τρόπο και πιστεύουν στον Θεό, με το δικό τους τρόπο.
Αυτός όμως ο τρόπος ζωής, όπως και οι δύο προηγούμενοι, μόνο κόλαση έχουν...

 
fb – 2fA

Η γιαγιά και ο Χάροντας

Μια φορά, ήταν μια γριά και κάθε πρωί έβγαινε στο δάσος και μάζευε ξύλα για τη φωτιά της και χορταράκια, για να φάει.
Καθώς γύριζε μια μέρα φορτωμένη στον ώμο τα ξύλα και στην ποδιά της τα χόρτα, στο δρόμο συναντάει τον χάροντα.

- Γεια και χαρά σου, χάροντα, του λέει, για ποιόν με το καλό;
- Γεια και του λόγου σου θειά, της λέει ο χάροντας.
Για σένα ήρθα! Άντε, ετοιμάσου να σε πάρω.

- Τώρα, του λέει εκείνη, να πάω σπίτι να ξεφορτωθώ και να ετοιμαστώ.
Και για να ’χω καλό ρώτημα, σαν πώς θέλεις να ετοιμασθώ;
- Όπως θέλεις εσύ, απαντάει ό χάροντας.

Τότε η γριά πηγαίνει στο σπίτι, ανάβει το τζάκι και βάζει να βράσει τα χόρτα.
Ύστερα έπιασε να ζυμώσει ψωμιά, έφτιαξε και κουλούρια για συγχώρεση.
Ύστερα έστρωσε τραπέζι και περίμενε να ψηθούν τα ψωμιά.

Τότε παρουσιάσθηκε πάλι o χάροντας και τη ρωτάει:
-Ε, ετοιμάστηκες θειά;

- Περιμένω γιέ μου να βράσουν τα χόρτα, να ξεφουρνίσω το ψωμί και να φάμε.
Δεν κάθεσαι και του λόγου σου να φας μαζί μου;
- Μα δεν μ’ έχεις κακία θειά, που θα σου πάρω την ψυχή;

- Μπα, γιατί να σού ’χω κακία... Όπου την πας την ψυχή μου, θα ’ρχομαι κι εγώ μαζί.
- Και το κορμάκι σου, που θα τ’ αφήσεις εδώ; ξαναρωτάει ο χάροντας.

- Ε, αυτό είναι δική μου υπόθεση, απαντάει η γριά.
Εγώ θα το παραδώσω στον Θεό και θα μου το φυλάει. Είδες που βάζομε σταυρό πάνω απ’ τα μνήματα;

Απάνω στην ώρα έβρασαν και τα χόρτα, μύρισε και το ψωμί στο φούρνο και η γριά κατέβασε το φαΐ, ξεφούρνισε κι έβαλε στο τραπέζι δυο πιάτα χόρτα, λίγες ελιές και κάμποσες φέτες ψωμί.
Ο χάροντας όμως φαίνονταν στενοχωρημένος και δεν ήθελε να φάει.
- Δεν μου κάνει κέφι να παίρνω ανθρώπους, που δεν κλαίνε, λέει στη γριά.

- Και δεν μου λες κι εμένα τον λόγο; λέει η γριά, τι σημασία έχει αν κλαίνε ή όχι;
- Όταν κλαίνε και θρηνούνε, μόνο τότε είναι δικοί μου και τους πάω στην κόλαση.
Όταν είναι ευχαριστημένοι και ήσυχοι, μου τους παίρνει o Θεός και τους πάει ίσια στον Παράδεισο.

- Γι’ αυτό κι έχεις κακό όνομα, του λέει η γριά.
Φάε λίγο να ζεσταθεί η ψυχή σου, να κάνεις τον σταυρό σου, μήπως και πάψεις να κολάζεις τον κόσμο.

Τότε o χάροντας έσκασε απ’ το κακό του, πετιέται επάνω και φεύγει λέγοντας.
- Εσένα έτσι κι αλλιώς, χαμένη σ’ έχω. Τι κάθομαι και χασομερώ μαζί σου…

Έτσι, έφυγε o χάροντας κι ή γριά ζει ακόμα, ευχαριστημένη και καλόγνωμη.

fb – 2fA

                                                                      

Χαίρε Κεχαριτωμένη Μαρία

 

Συνθέτης: ΑΓΓΕΛΟΣ & ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ ΨΥΛΛΑΚΗΣ

 

2φΑ

                                                 

Ἡ Πατρίς μᾶς προσκαλεῖ!

 

-  Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης

Ἡ ὥρα ἦλθεν, ὦ ἄνδρες Ἕλληνες!

Οἱ ἀδελφοί μας καὶ φίλοι εἶναι πανταχοῦ ἕτοιμοι· οἱ Σέρβοι, οἱ Σουλιῶται, καὶ ὅλη ἡ Ἤπειρος ὁπλοφοροῦντες μᾶς περιμένουν· ἂς ἑνωθῶμεν λοιπὸν μὲ ἐνθουσιασμόν!
Ἡ Πατρὶς μᾶς προσκαλεῖ!

Ἡ Εὐρώπη προσηλώνουσα τοὺς ὀφθαλμούς της εἰς ἡμᾶς, ἀπορεῖ διὰ τὴν ἀκινησίαν μας· ἂς ἀντηχήσωσι λοιπὸν ὅλα τὰ ὄρη τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ τὸν ἦχον τῆς πολεμικῆς μας σάλπιγγος καὶ αἱ κοιλάδες ἀπὸ τὴν τρομερὰν κλαγγὴν τῶν ἁρμάτων μας. Ἡ Εὐρώπη θέλει θαυμάσει τὰς ἀνδραγαθίας μας οἱ δὲ τύραννοι ἡμῶν τρέμοντες καὶ ὠχροὶ θέλουσι φύγῃ ἀπ᾿ ἔμπροσθέν μας.

Οἱ φωτισμένοι λαοὶ τῆς Εὐρώπης ἀσχολοῦνται εἰς τὴν ἀπόλαυσιν τῆς ἰδίας εὐδαιμονίας καὶ πλήρεις εὐγνωμοσύνης διὰ τὰς πρὸς αὐτοὺς τῶν προπατόρων μας εὐεργεσίας, ἐπιθυμοῦσι τὴν ἐλευθερίαν τῆς Ἑλλάδος.

Ἡμεῖς φαινόμενοι ἄξιoι τῆς προπατορικῆς ἀρετῆς καὶ τοῦ παρόντος αἰῶνος εἴμεθα εὐέλπιδες, νὰ ἐπιτύχωμεν τὴν ὑπεράσπισιν αὐτῶν καὶ εἰς βοήθειαν πολλοὶ ἐκ τούτων φιλελεύθεροι θέλουσιν ἔλθῃ, διὰ νὰ συναγωνισθῶσι μὲ ἡμᾶς. Κινηθεῖτε, ὦ φίλοι, καὶ θέλετε ἰδῇ μίαν κραταιὰν δύναμιν νὰ ὑπερασπισθῇ τὰ δίκαιά μας! Θέλετε ἰδῇ καὶ ἐξ αὐτῶν τῶν ἐχθρῶν μας πολλοὺς οἵτινες παρακινούμενοι ἀπὸ τὴν δικαίαν μας αἰτίαν, νὰ στρέψωσι τὰ νῶτα πρὸς τὸν ἐχθρὸν καὶ νὰ ἑνωθῶσι μὲ ἡμᾶς· ἂς παρρησιασθῶσι μὲ εἰλικρινὲς φρόνημα, ἡ Πατρὶς θέλει τοὺς ἐγκολπωθῇ! Ποῖος λοιπὸν ἐμποδίζει τοὺς ἀνδρικούς σας βραχίονας; Ὁ ἄνανδρος ἐχθρός μας εἶναι ἀσθενὴς καὶ ἀδύνατος. Οἱ στρατηγοί μας ἔμπειροι, καὶ ὅλοι οἱ ὁμογενεῖς γέμουσιν ἐνθουσιασμοῦ!

Ἑνωθῆτε λοιπόν, οἱ ἀνδρεῖοι καὶ μεγαλόψυχοι Ἕλληνες! Ἂς σχηματισθῶσι φάλαγγες ἐθνικαί, ἂς ἐμφανισθῶσι πατριωτικαὶ λεγεῶνες, καὶ θέλετε ἰδῇ τοὺς παλαιοὺς ἐκείνους κολοσσοὺς τοῦ δεσποτισμοῦ νὰ πέσωσιν ἐξ ἰδίων, ἀπέναντι τῶν θριαμβευτικῶν μας σημαιῶν. Εἰς τὴν φωνὴν τῆς σάλπιγγός μας ὅλα τὰ παράλια τοῦ Ἰoνίoυ καὶ Αἰγαίoυ πελάγους θέλουσιν ἀντηχήσῃ· τὰ ἑλληνικὰ πλοῖα, τὰ ὁποῖα ἐν καιρῷ εἰρήνης ἤξευραν νὰ ἐμπορεύωνται καὶ νὰ πολεμῶσι, θέλουσι σπείρῃ εἰς ὅλους τοὺς λιμένας τοῦ τυράννου με τὸ πῦρ καὶ τὴν μαχαίραν τὴν φρίκην καὶ τὸν θάνατον.

Ποία ἑλληνικὴ ψυχὴ θέλει ἀδιαφορήσῃ εἰς τὴν πρόσκλησιν τῆς Πατρίδος; Εἰς τὴν Ῥώμην ἕνας τοῦ Καίσαρος φίλος σείων τὴν αἱματωμένην χλαμύδα τοῦ τυράννου ἐγείρει τὸν λαόν. Τί θέλετε κάμῃ σεῖς ὦ Ἕλληνες, πρὸς τοὺς ὁποίους ἡ Πατρὶς γυμνὴ δεικνύει μὲν τὰς πληγάς της καὶ μὲ διακεκομμένην φωνὴν ἐπικαλεῖται τὴν βοήθειαν τῶν τέκνων της; Ἡ θεία πρόνοια, ὦ φίλοι συμπατριῶται, εὐσπλαγχνισθεῖσα πλέον τὰς δυστυχίας μας ηὐδόκησεν οὕτω τὰ πράγματα, ὥστε μὲ μικρὸν κόπον θέλομεν ἀπολαύσῃ μὲ τὴν ἐλευθερίαν πᾶσαν εὐδαιμονίαν. Ἂν λοιπὸν ἀπὸ ἀξιόμεμπτον ἀβελτηρίαν ἀδιαφορήσωμεν, ὁ τύραννος γενόμενος ἀγριώτερος θέλει πολλαπλασιάσῃ τὰ δεινά μας, καὶ θέλομεν καταντήσῃ διὰ παντὸς τὸ δυστυχέστερον πάντων τῶν ἐθνῶν.

Στρέψατε τοὺς ὀφθαλμούς σας, ὦ συμπατριῶται! καὶ ἴδετε τὴν ἐλεεινήν μας κατάστασιν· ἴδετε ἐδῶ τοὺς ναοὺς καπατημένους· ἐκεῖ τὰ τέκνα μας ἁρπαζόμενα, διὰ χρῆσιν ἀναιδεστάτην τῆς ἀναιδοῦς φιληδονίας τῶν βαρβάρων τυράννων μας· τοὺς οἴκους μας γεγυμνωμένους· τοὺς ἀγρούς μας λεηλατισμένους καὶ ἡμᾶς αὐτοὺς ἐλεεινὰ ἀνδράποδα.

Εἶναι καιρὸς νὰ ἀποτινάξωμεν τὸν ἀφόρητον τοῦτον ζυγόν, νὰ ἐλευθερώσωμεν τὴν Πατρίδα, νὰ κρημνίσωμεν ἀπὸ τὰ νέφη τὴν ἡμισέληνον, διὰ νὰ ὑψώσωμεν τὸ σημεῖον δι᾿ οὗ πάντοτε νικῶμεν, λέγω τὸν Σταυρόν, καὶ οὕτω νὰ ἐκδικήσωμεν τὴν Πατρίδα, καὶ τὴν ὀρθόδοξον ἡμῶν Πίστιν ἀπὸ τὴν ἀσεβῆ τῶν ἀσεβῶν καὶ ἀφρόνησιν.

Μεταξὺ ἡμῶν εὐγενέστερος εἶναι, ὅς τις ἀνδρειωτέρως ὑπερασπισθῇ τὰ δίκαια τῆς Πατρίδος καὶ ὠφελιμωτέρως τὴν δουλεύσει. Τὸ ἔθνος συναθροιζόμενον θέλει ἐκλέξῃ τοὺς δημογέροντάς του, καὶ εἰς τὴν ὕψιστον ταύτην βουλὴν θέλουσιν ὑπέκει ὅλαι μας αἱ πράξεις.

Ἂς κινηθῶμεν λοιπὸν μὲ ἓν κοινὸν φρόνημα, οἱ πλούσιοι ἂς καταβάλωσιν μέρος τῆς ἰδίας περιουσίας, οἱ ἱερoὶ ποιμένες ἂς ἐμψυχώσωσι τὸν λαὸν μὲ τὸ ἴδιόν των παράδειγμα, καὶ οἱ πεπαιδευμένοι ἂς συμβουλεύσωσιν τὰ ὠφέλιμα. Οἱ δὲ ἐν ξέναις αὐλαῖς ὑπουργοῦντες στρατιωτικοὶ καὶ πολιτικοὶ ὁμογενεῖς, ἀποδίδοντες τὰς εὐχαριστίας εἰς ἣν ἕκαστος ὑπουργεῖ δύναμιν, ἂς ὁρμήσωσιν ὅλοι εἰς τὸ ἀνοιγόμενον ἤδη μέγα καὶ λαμπρὸν στάδιον, καὶ ἂς συνεισφέρωσιν εἰς τὴν πατρίδα τὸν χρεωστούμενον φόρον, καὶ ὡς γενναῖoι ἂς ἐνοπλισθῶμεν ὅλοι ἄνευ ἀναβολῆς καιροῦ μὲ τὸ ἀκαταμάχητον ὅπλον τῆς ἀνδρείας καὶ ὑπόσχομαι ἐντὸς ὀλίγου τὴν νίκην καὶ μετ᾿ αὐτὴν πᾶν ἀγαθόν.

Πoῖoι μισθωτοὶ καὶ χαῦνοι δοῦλοι τολμοῦν νὰ ἀντιπαραταχθώσιν ἀπέναντι λαοῦ, πολεμοῦντος ὑπὲρ τῆς ἰδίας ἀνεξαρτησίας; Μάρτυρες οἱ ἡρωικοὶ ἀγῶνες τῶν προπατόρων μας· Μάρτυς ἡ Ἱσπανία, ἥτις πρώτη καὶ μόνη κατετρόπωσεν τὰς ἀηττήτους φάλαγγας ἑνὸς τυράννου.

Μὲ τὴν ἕνωσιν, ὦ συμπολίται, μὲ τὸ πρὸς τὴν ἱερὰν θρησκείαν σέβας, μὲ τὴν πρὸς τοὺς νόμους καὶ τοὺς στρατηγοὺς ὑποταγήν, μὲ τὴν εὐτολμίαν καὶ σταθηρότητα, ἡ νίκη μας εἶναι βεβαῖα καὶ ἀναπόφευκτος· αὐτὴ θέλει στεφανώσῃ μὲ δάφνας ἀειθαλεῖς τους ἡρωικοὺς ἀγώνας μας· αὐτὴ μὲ χαρακτῆρας ἀνεξαλείπτους θέλει χαράξῃ τὰ ὀνόματα ἡμῶν εἰς τὸν ναὸν τῆς ἀθανασίας, διὰ τὸ παράδειγμα τῶν ἐπερχομένων γενεῶν. Ἡ Πατρὶς θέλει ἀνταμείψῃ τὰ εὐπειθῆ καὶ γνήσιά της τέκνα μὲ τὰ βραβεῖα τῆς δόξης καὶ τιμῆς· τὰ δὲ ἀπειθῆ καὶ κωφεύοντα εἰς τὴν τωρινήν της πρόσκλησιν, θέλει ἀποκηρύξῃ ὡς νόθα καὶ ἀσιανὰ σπέρματα, καὶ θέλει παραδώσῃ τὰ ὀνόματά των, ὡς ἄλλων προδοτῶν, εἰς τὸν ἀναθεματισμὸν καὶ κατάραν τῶν μεταγενεστέρων.

Ἂς καλέσωμεν λοιπὸν ἐκ νέου, ὦ ἀνδρεῖοι, καὶ μεγαλόψυχοι Ἕλληνες, τὴν ἐλευθερίαν εἰς τὴν κλασικὴν γῆν τῆς Ἑλλάδος. Ἂς συγκροτήσωμεν μάχην μεταξὺ τοῦ Μαραθῶνος καὶ τῶν Θερμοπυλῶν. Ἂς πολεμήσωμεν εἰς τοὺς τάφους τῶν Πατέρων μας, οἱ ὁποῖοι διὰ νὰ μᾶς ἀφήσωσιν ἐλευθέρους ἐπολέμησαν καὶ ἐπέθανον ἐκεῖ.
Τὸ αἷμα τῶν τυράννων εἶναι δεκτὸν εἰς τὴν σκιὰν τοῦ Ἐπαμεινώνδου Θηβαίου, καὶ τοῦ Ἀθηναίου Θρασυβούλου, οἵτινες κατετρόπωσαν τοὺς τριάκοντα τυράννους· εἰς ἐκείνας τοῦ Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονος, οἱ oπoίoι συνέτριψαν τὸν Πεισιστρατικὸν ζυγόν· εἰς ἐκείνην τοῦ Τιμολέοντος ὅς τις ἀπεκατέστησε τὴν ἐλευθερίαν εἰς τὴν Κόρινθον καὶ τὰς Συρακούσας, μάλιστα εἰς ἐκείνας τοῦ Μιλτιάδου καὶ Θεμιστοκλέους τοῦ Λεωνίδου καὶ τῶν Τριακοσίων, οἵτινες κατέκοψαν τοσάκις τοὺς ἀναριθμήτους στρατοὺς τῶν βαρβάρων Περσῶν, τῶν ὁποίων τοὺς βαρβαρωτέρους καὶ ἀνανδροτέρους ἀπογόνους πρόκειται εἰς ἡμᾶς σήμερον μὲ πολλὰ μικρὸν κόπον νὰ ἐξαφανίσωμεν ἐξ ὁλοκλήρου.

Εἰς τὰ ὅπλα λοιπόν, φίλοι, ἡ Πατρὶς μᾶς προσκαλεῖ!

Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης                       Τῇ 24ῃ τοῦ Φεβρουαρίου 1821

2φΑ

Μη σκιάζεστε τα σκότη...

 

Τό Κρυφό Σχολειό

[Τὸ ποίημα εἶναι τοῦ Ἰωάννη Πολέμη (1862-1924) καὶ ἀγαπήθηκε καὶ ἀπαγγέλθηκε ὅσα λίγα ἀπὸ τὸν λαό. Πολεμήθηκε ὅμως καὶ πολεμιέται ἀπὸ τοὺς  ἐκκλησιομάχους, γιατὶ προβάλλει τὴν προσφορὰ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας κατὰ τὴν φρικτὴ ὀθωμανικὴ σκλαβιά. Ὅπως γράφει ὁ Στρατῆς Μυριβήλης: «Ἄν ὑπάρχουμε σήμερα  σὰν ἑλληνικὴ φυλή, εἶναι γιατὶ κρατηθήκαμε ἀπὸ τὸ ἄμφιο τῆς θρησκείας μας ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια».
Τὸ Κρυφὸ Σχολειὸ δὲν εἶναι μῦθος ἀλλὰ γεγονὸς πραγματικὸ καὶ ὑπάρχουν πλῆθος μαρτυριῶν γιὰ τὴν παρουσία του.]

Ἀπ’ ἔξω μαυροφόρα ἀπελπισιά,
πικρῆς σκλαβιᾶς χειροπιαστὸ σκοτάδι·
καὶ μέσα στὴ θολόκτιστη ἐκκλησιὰ
-στὴν ἐκκλησιὰ ποὺ παίρνει κάθε βράδυ
τὴν ὄψι τοῦ  σχολειοῦ-
τὸ φοβισμένο φῶς τοῦ κανδηλιοῦ
τρεμάμενο τὰ ὀνείρατα ἀναδεύει
καὶ γῦρο τὰ σκλαβόπουλα μαζεύει.

Ἐκεῖ καταδιωγμένη κατοικεῖ
tοῦ σκλάβου ἡ ἁλυσόδετη πατρίδα·
βραχνὰ ὁ παπᾶς, ὁ δάσκαλος, ἐκεῖ
θεριεύει τὴν ἀποσταμένη ἐλπίδα
μὲ λόγια μαγικά.
Ἐκεῖ ἡ ψυχὴ πικρότερο ἀγροικᾷ
τὸν πόνο τῆς σκλαβιᾶς της, ἐκεῖ βλέπει
τὶ ἔχασε, τὶ ἔχει, τὶ τῆς πρέπει.

Κι ἀπ’ τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ψηλά,
ποὺ ἐβούβαινε τὰ στόματα τῶν πλάνων
καὶ ρίχνει καὶ συντρίβει καὶ κυλᾷ
στὴν ἄβυσσο τοὺς θρόνους τῶν τυράννων,
κι ἀπ’ τὴ σιγαλιά,
ποὺ δένει στὸν λαιμὸ πνιγμοῦ θηλειά,
κι ἀπ’ τῶν προγόνων τ’ ἄφθαρτα βιβλία
ποὺ δείχνουν τὰ πανάρχαια μεγαλεῖα,
ἕνας ψαλμὸς ἀκούγεται βαθύς,
σὲ μελῳδίες ἑνὸς κόσμου ἄλλου,
κι ἀνατριχιάζει ἀκούοντας καθεὶς
προφητικὰ τὰ λόγια τοῦ δασκάλου
μὲ μιὰ φωνὴ βαρειά:
«Μὴ σκιάζεσθε τὰ σκότη! ἡ ἐλευθεριὰ
σὰν τῆς αὐγῆς τὸ φεγγοβόλο ἀστέρι
τῆς νύχτας τὸ ξημέρωμα θὰ φέρει.

 

fb – 2fA

Η επέκταση του ωραίου

-  Jean Onimus
ΌΛΑ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΑΝ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΘΑΥΜΑ

Πέρα από την άμορφη Τέχνη ανακαλύπτουμε μια αισθητική πρόσληψη όλων των πραγμάτων, όποια κι αν είναι αυτά. Η επέκταση του ωραίου γίνεται ολοκληρωτική· είναι μια ικανότητα προσδοχής καταπληκτικά ανοιχτή.

Ο σουρρεαλισμός έκανε το ξεκίνημα· μάς έμαθε ότι το κάθε τι μπορεί να είναι πηγή θεωρίας. Ο κριτικός Pierre Gueguen, με αφορμή τη σύγχρονη τέχνη, μίλησε για λύτρωση της ύλης. Και πραγματικά έφτασε ένας γλύπτης, όπως ο Giorgio di Giorgi, να βάλει ένα χαλίκι επάνω σε βάθρο, για να γίνει το χαλίκι αυτό καλλιτεχνικό αντικείμενο.
Ο Eluard έλεγε: «Αν θα το θέλαμε... όλα θα μπορούσαν να είναι ένα θαύμα».
Ακριβώς πολλοί από τους σύγχρονούς μας, καλλιτέχνες τουλάχιστον και ποιητές, θέλησαν να είναι όλα ένα θαύμα κι έτσι μάθαμε να βρισκόμαστε σε κατάσταση εκστατικού θαυμασμού, μεταμορφώνοντας εσωτερικά τη συνείδησή μας.

Η ματιά πολλών ανθρώπων του καιρού μας, ιδιαίτερα των νέων, αναζητεί με λαχτάρα καταλυτική την αληθινή θεωρία. Αρκεί ένας σταλακτίτης, ένα κομμάτι κάρβουνο μεταλλουργίας, μια ρίζα δουλεμένη από τα νερά του ποταμού ή της θάλασσας, για να ξεπλυθεί το βλέμμα μας από τη χρησιμοθηρική βρωμιά και να ξαναβρεί την αθωότητα.
Συχνά στο πιο οργανωμένο περιβάλλον, εκεί όπου όλα τα αντικείμενα έχουν πρακτικό σκοπό, π.χ. στο γραφείο κάποιου γενικού διευθυντού, βρίσκουμε ένα κοχύλι, ένα χαλίκι, μια πέτρα με ακανόνιστο σχήμα. Με αυτά θα μπορέσει ο κάτοχος να ξεκουράσει για λίγο το βλέμμα του, να έχει ένα διάλειμμα, βυθισμένος καθώς είναι στις τεχνικές του ασχολίες.

Όλοι εμείς, που η αστική ζωή μάς χωρίζει από τα φυσικά πράγματα, νιώθουμε βαθιά την ανάγκη να γυρίσουμε στην αθωότητα.

πΖ – 2φ

                                                                                               

"Πάρτο! Είναι δικό σου!"

 

Πρωτ. Αδαμάντιου Αυγουστίδη+
ΟΙ ΜΟΝΑΧΟΙ ΖΟΥΣΑΝ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΤΗΣ ΓΙΑΓΙΑΣ ΜΟΥ

Στις εφηβικές μου αναμνήσεις συνυπάρχουν τα πάρτι, η ροκ μουσική και η γιαγιά μου.
Για εκείνην, η ροκ μουσική δεν ήταν παρά ένας κακότεχνος θόρυβος. Πάντως σεβόταν περισσότερο την νεανική μας σύγχυση, από όσο εμείς την νηφάλια σοφία της.

Ήξερε που πηγαίναμε, αλλά ποτέ δεν έμπαινε στον πειρασμό να αντιπαρατεθεί προς ό,τι θεωρούσε φυσικό για την ηλικία μας. Σηκωνόταν, μας φιλούσε, ευχόταν να περάσουμε καλά κι ύστερα προσέθετε, να έχουμε τον Χριστό στην καρδιά μας εκεί που θα είμαστε, και ας κάνουμε ο,τι θέλουμε.
Μετά μας σταύρωνε, ευχόταν να είναι η Παναγιά μαζί μας, και συμπλήρωνε διστακτικά, σαν να μην ήταν σίγουρη αν έπρεπε η όχι να το ξεστομίσει, να μην αργήσουμε, γιατί θα προσευχόταν για μας όσο λείπαμε και δεν άντεχε να ξενυχτάει…

Τελειόφοιτος της Ιατρικής, αφελώς πεπεισμένος για την παντοδυναμία της επιστήμης, βρέθηκα στην Μονή Τιμίου Προδρόμου στο Έσσεξ.
Έμεινα μόνο λίγες μέρες στο μοναστήρι, αλλά η ανακάλυψη υπήρξε συγκλονιστική.
Οι μοναχοί ζούσαν με τον τρόπο της γιαγιάς μου. Αναγνωριστικά σημάδια: το κομποσχοίνι, το ανεπιτήδευτο χαμόγελο και η άνευ όρων αποδοχή του άλλου.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα πήγα να δω τη γιαγιά. Μισοαστεία-μισοσοβαρά της είπα κάποια στιγμή: «Τόσα κομποσχοίνια έχεις, δεν θα μου δώσεις κι εμένα ένα;» Σοβάρεψε απότομα. Σχεδόν βούρκωσε. Πήγε και μου έφερε ένα κομποσχοίνι μεταξωτό και είπε: «Πάρτο. Είναι το δικό σου.
Στο φυλάω τρία χρόνια και περίμενα πότε θα μου το ζητήσεις».
Η γιαγιά μου περίμενε να γυρίσω από τα πάρτι, από την Αγγλία, από… τον λανθασμένο δρόμο. Εγώ, και όσοι άλλοι συμπεριλαμβάνονταν στην προσευχή της…

Λίγους μήνες, πριν την αναχώρηση από τα επίγεια, με είχε πάρει ιδιαιτέρως και με αιφνιδίασε πάλι.
Σε ένα χαρτοκιβώτιο είχε μαζέψει μία σειρά με όλα τα λειτουργικά βιβλία.
Με την ίδια απλότητα, που μου έδωσε το «δικό μου» κομποσχοίνι, μου άφησε ρητή εντολή: «Αν κάποιος από σας γίνει ιερέας, θα τα κρατήσει αυτός. Αν όχι, θα βρεις κάποιο φτωχό ναό και θα τα δώσεις εκεί»…

Στην κηδεία της πολλοί άγνωστοι εμφανίστηκαν και μιλούσαν γι’ αυτήν με ευγνωμοσύνη. Όπως εκείνη η ηλικιωμένη κυρία, που έλεγε ότι η γιαγιά συνέχισε να την δέχεται στο σπίτι της, όταν όλοι την απέφευγαν. Και αυτό, γιατί απόκτησε ένα εξώγαμο παιδί λίγο μετά τον πόλεμο και την θεωρούσαν πόρνη. Διηγιόταν, ανάμεσα στα κλάματα, πως της έχωνε τσάντες με τρόφιμα κάτω από το παλτό, παρακαλώντας την να μην το μάθει κανείς…».

Η γιαγιά μου και πολλοί άλλοι ευλογημένοι παππούδες και γιαγιάδες αναπαύονται πια εν ειρήνη.
Η ευθύνη για το σήμερα και το αύριο έχει περάσει στα χέρια μας.
Καλούμαστε να καθρεφτίσουμε τον εαυτό μας στην παρακαταθήκη που μας άφησαν και να προβληματιστούμε σοβαρά για τον τρόπο, που θα διαχειριστούμε την πνευματική μας κληρονομιά.

vimaorthodoxias

db – 2fA

Ανάγλυφες στιγμές

 

Ώρα αιχμής στο μετρό.
Μια κοπέλα με πάτησε, αλλά αντί να πει κάτι,
απλά μου έπιασε το χέρι τρυφερά και χαμογέλασε.
Είμαι ερωτευμένος!

- Η θεία μου ήταν ελεύθερη μέχρι τα 35 της.
Έλεγε ότι δεν είχε βρει τον "έναν".
Μια μέρα, όπως καθόντουσαν με τη γιαγιά μου σε μια καφετέρια
πέρασε από μπροστά τους ένας τύπος.
Η θεία μου άρπαξε το χέρι της μάνας της, είπε "Αυτός είναι, το ξέρω"
και έτρεξε προς το μέρος του.
Είναι μαζί εδώ και 20 χρόνια!

- Έλαβα ένα μήνυμα από την γυναίκα μου:
"Αγάπη μου, έφτιαξα μια τέλεια σαλάτα με λωτό, σκόρδο και λάχανο!
Σε περιμένω στο σπίτι!"
Δεν μπορεί να κάνω λάθος. Σύντομα θα γίνω μπαμπάς!

- Η γιαγιά μου με πήρε χτες και ρώτησε αν μπορούσα να ψάξω τον παππού:
είχε πάει κάπου και δεν είχε γυρίσει ακόμα.
Της είπα να μην ανησυχεί και ότι θα τον έψαχνα αμέσως.
Ο παππούς απέναντι μου, σκάλιζε σε ξύλο το πορτρέτο της γιαγιάς.  
Την Πέμπτη θα γιορτάσουν την επέτειο γάμου τους!

dth – 2fA

                                                       

Ο κώδικας του Σύμπαντος

 

- ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
[Με αφορμή το έργο του «Rosetta», είχε μιλήσει στο BHmagazino για τα μυστικά της δημιουργικότητας, για τον τρόπο που εργάζεται, για τη σχέση του με την Ελλάδα, καθώς και για τη βαθύτερη ουσία, το νόημα και τη νόηση της μουσικής.]

«Ο άνθρωπος δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά μέρος του Σύμπαντος. Αλλά και μέλος του Σύμπαντος. Κι εδώ θα ήθελα να σας αναφέρω ένα συνήθειο που είχα όταν ήμουν μικρός: όταν συναντούσα για πρώτη φορά ανθρώπους, ανεξαρτήτως ηλικίας, τους έλεγα "Ξέρεις κάτι; Ξέρω τη μελωδία σου",  και όταν τους το έλεγα αυτό, οι περισσότεροι, χωρίς να καταλαβαίνουν, γελώντας μού χάιδευαν τα μαλλιά.
Είναι εντυπωσιακό πως όταν προσεκτικά παρατηρείς και ακούς τη φύση, εκείνη σου τα λέει όλα. Άρα, για να μη μακρηγορώ, αυτό που έχω αποκομίσει είναι πως μουσική και Σύμπαν είναι ταυτόσημα και αν θέλετε, η μουσική είναι ο συμπαντικός κώδικας που διέπει τα πάντα. Με τον όρο μουσική δεν εννοώ ένα μουσικό ρεπερτόριο διαφόρων μουσικών κομματιών, αλλά τις προπατορικές παλμώσεις του Σύμπαντος».

«Οι πληροφορίες που παίρνουμε από το περιβάλλον είναι δύο ειδών, αυτές που είναι απτές μέσω των αισθήσεών μας και αυτές που είναι νοητές. Απτή πληροφορία είναι βλέπω, μυρίζω, αγγίζω κ.τ.λ., ενώ οι νοητές πληροφορίες είναι η έννοια της ελευθερίας, η έννοια του δικαίου κ.τ.λ.
Οι απτές πληροφορίες που πηγάζουν από τις αισθήσεις μας μάς ωθούν να βλέπουμε τον κόσμο σε τρεις διαστάσεις. Με τη νόησή μας, όμως, τον βλέπουμε σε πολλές διαστάσεις. Σήμερα η επιστήμη κάνει λόγο για 11 διαστάσεις και ποιος ξέρει στο μέλλον…».

«Όλα αυτά τα χρόνια, δεν έχω εκφραστεί για αυτό το ζήτημα της Μυθωδίας. Μπορώ να σας πω ότι τίποτα δεν είναι τυχαίο. Στους "στίχους" της "Μυθωδίας" υπάρχει ποσοστό κωδικοποίησης, άλλες φορές κατά το 1/3 της λέξης και σε άλλα σημεία κατά το 1/2. Αλλά το υποτιθέμενο μυστικό δεν βρισκόταν ποτέ εκεί. Είναι κάπου, που ποτέ κανείς δεν ανέφερε έως σήμερα. Βρίσκεται στο μουσικό μέρος της "Μυθωδίας" και όχι στο λυρικό. Είναι το περισσότερο που μπορώ να πω. Άλλωστε, υπάρχουν και άλλα συμφωνικά έργα που έχω συνθέσει, χωρίς στίχους αυτά, βασισμένα στους κώδικες της Δημιουργίας».

«Στα μέσα της δεκαετίας του '70 είχα αναφέρει ότι "κάθε ανθρώπινη και ζωική και φυτική ύπαρξη ή και αυτή ακόμη η ανόργανη ύλη, εμπεριέχει τη σφραγίδα του κύκλου της Δημιουργίας. Ο ήχος ακολουθεί πάντοτε τη συχνότητα των μεταβολών αυτού του κύκλου ως λειτουργικός κώδικας των συμπαντικών διαστάσεων και ταυτόχρονα ως γεννήτωρ.
Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να αναδιφήσουμε στη μνήμη μας και ας θυμηθούμε. Τότε θα κατορθώσουμε να αποκωδικοποιήσουμε τον κώδικα της Δημιουργίας του Σύμπαντος και κατά συνέπεια τον δικό μας. Τι υπέροχο και θείο κλειδί είναι η μουσική!. Και όσο με ρωτάτε ύστερα από αυτό, τόσο θα σας απαντώ: "Μέτρον, ρυθμός, αρμονία, ίσον μουσική, η οποία μετατρέπει την ακοσμία σε κόσμο, την αταξία σε τάξη και τη δυσαρμονία σε συμφωνία"».

«Αν η μουσική προέρχεται από τα ονομαζόμενα παραδοσιακά φυσικά όργανα ή από σύγχρονες ηλεκτρονικές πηγές, δεν έχει καμία σημασία και καμιά διαφορά. Όλα εξαρτώνται από τον χρήστη. Διότι, από όπου και αν προέρχονται οι παλμικές δονήσεις, τείνουν στο τέλος να είναι όμοιες. Και για να επανέλθω στο προηγούμενο ζήτημα, θα σας φέρω ως παράδειγμα κάτι από τον Ηράκλειτο: Λέει ότι η φωτιά εξατμίζει το νερό, αλλά και το νερό σβήνει τη φωτιά. Ο άνθρωπος, όμως, παρόλο που αποτελείται κυρίως από νερό, έχει πάντα σταθερή θερμοκρασία. Αυτό σημαίνει αρμονία.
Διότι ο ορισμός της αρμονίας, αν και δεν συνηθίζω να χρησιμοποιώ ρητά, κατά τον Φιλόλαο είναι "πολυμιγέων ένωσις και δίχα φρονεόντων συμφρόνησις"».

«Κάποτε η Ελλάδα, αυτός ο τόπος που λέγεται Ελλάδα, ήταν το γίγνεσθαι. Τώρα αυτή η λέξη έχει σβηστεί από την ελληνική μας συνείδηση και τώρα που όλοι ζητούν, δήθεν με τεράστιο ενδιαφέρον, το φάρμακο για να ανατραπεί αυτή η κατάσταση, μόνο μία λύση υπάρχει αντικειμενικά. Ελληνική Παιδεία. Η οποία βάλλεται ηθελημένα αλλά και από άγνοια εδώ και 1.700 χρόνια λυσσωδώς.
Η Παιδεία, που αποτελεί τον κορμό της μόρφωσης σε σχεδόν όλον τον κόσμο, δεν διδάσκεται στην Ελλάδα. Νομίζω ότι η καταστροφή της χώρας μπορεί να έχει παγκόσμιες συνέπειες».

«Δεν ξέρω όμως, πότε η Ελλάδα θα γίνει το γίγνεσθαι που πάντα ήταν. Που ο Έλληνας δημιουργούσε και έβγαινε και έξω από τη χώρα. Δεν ξέρω πότε θα γίνει αυτό. Τα πνευματικά αγαθά που κατέθεσε η Ελλάδα στην ανθρωπότητα δεν έχουν ξεπεραστεί. Γιατί ο Έλληνας έθετε ως μέτρο τη φύση. Δεν έκανε τον σπουδαίο. Έτσι ανακάλυψε τις αναλλοίωτες αντικειμενικές αλήθειες».

«…υπάρχει μια αντιστοιχία σήμερα, θα έλεγε κανείς ότι τα σημερινά ερείπια του αρχαίου κάλλους αντιστοιχούν στην πνευματική ερείπωση της σύγχρονης Ελλάδας».

«Είτε το θέλουμε είτε όχι, όλοι είμαστε συνάθροιση δισεκατομμυρίων ετών μνήμης.
Τέτοιες βουτιές αξίζει τον κόπο να τις κάνουμε.
Το Σύμπαν είναι απλό, αλλά ατελείωτο».

fb - 2φΑ

                                           

Η δύναμη του λόγου

 

Ήταν κάποτε ένας σαμουράι, τρομερός μαχητής, μα χαρακτήρας εγωκεντρικός και αλαζόνας. Νόμιζε πως ήταν κάποιος όταν σκότωνε, κι έτσι έψαχνε διαρκώς ευκαιρίες να προκαλέσει, ακόμη και για ασήμαντη αφορμή. Με τον τρόπο αυτό ο σαμουράι συντηρούσε την ιδέα που είχε για τον εαυτό του και τον άτεγκτο χαρακτήρα του.

Κάποτε πήγε σ’ ένα χωριό και είδε  κόσμο να συρρέει σε ένα μέρος. Ο σαμουράι έκοψε τον δρόμο ενός από αυτούς τους ανθρώπους και τον ρώτησε κοφτά:
“Που πηγαίνετε όλοι τόσο βιαστικά;”
“Ευγενικέ πολεμιστή”, αποκρίθηκε ο άνδρας, που μάλλον είχε ήδη αρχίσει να τρέμει για τη ζωή του, “πηγαίνουμε να ακούσουμε τον δάσκαλο Ουέι”.

“Και ποιος είναι αυτός ο Ουέι;”.
“Μα, είναι δυνατόν να μην γνωρίζεις τον δάσκαλο Ουέι, που είναι γνωστός σε όλη την περιοχή κι ακόμα πιο πέρα;”
Ο σαμουράι ένιωσε άσχημα και πρόσεξε το σεβασμό με τον οποίο μιλούσε ο χωρικός για ένα δάσκαλο και όχι για ένα σαμουράι σαν αυτόν. Αποφάσισε λοιπόν να δείξει σε όλους, πως η δική του φήμη θα ξεπερνούσε εκείνη του Ουέι κι έτσι ακολούθησε το πλήθος στον χώρο που δίδασκε ο δάσκαλος Ουέι.

Ο Ουέι ήταν ηλικιωμένος και κοντός κι αυτό προκάλεσε την περιφρόνηση και τη συγκρατημένη οργή του σαμουράι.
Ο Ουέι άρχισε να μιλά.
“Στη ζωή ο άνθρωπος μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε μια πληθώρα πανίσχυρων όπλων, αλλά για μένα το πιο ισχυρό απ’ όλα είναι η λέξη”.

Μόλις το άκουσε ο σαμουράι, δεν κρατήθηκε και φώναξε:
“Μόνο ένας γέρος σαν εσένα θα μπορούσε να κάνει μια τέτοια δήλωση”, είπε και τράβηξε το σπαθί του, την κατάνα, από το ζωνάρι του. Ύστερα, κραδαίνοντας την, συνέχισε:
“Αυτό, είναι ένα πανίσχυρο όπλο και όχι τα λόγια σου”.

Τότε ο Ουέι, κοιτάζοντάς τον κατάματα, απάντησε:
“Είναι φυσικό κάποιος σαν εσένα να μιλά έτσι, είναι προφανές πως δεν είσαι παρά ένας φαφλατάς χωριάτης, ένας ακαλλιέργητος αγροίκος, ένας αμόρφωτος και δειλός παλιάνθρωπος”.
Στο άκουσμα των λόγων αυτών, ο σαμουράι κοκκίνισε ολόκληρος και με σώμα άκαμπτο και μυαλό θολωμένο κινήθηκε καταπάνω του.
“Αποχαιρέτα τη ζωή γέρο, ήρθε το τέλος σου”.

Τότε εντελώς απρόσμενα, ο Ουέι άρχισε να ζητά συγνώμη.
“Συγχώρα με, μεγάλε άρχοντά μου, λυπήσου με, δεν είμαι παρά ένα ταλαίπωρος άμυαλος φουκαράς και η γλώσσα μου καμιά φορά δεν ξέρει τι λέει. Μπορεί η γενναία καρδιά του πολεμιστή που κουβαλάς στο στήθος σου, να συγχωρήσει εμένα τον ανόητο γέρο, που πάνω στην τρέλα μου σε πρόσβαλα;”
Ο σαμουράι κοκάλωσε από την ταπεινή στάση του γέροντα και ύστερα αποφάσισε να δείξει τη μεγαλοψυχία του μπροστά στον κόσμο:
“Εντάξει δάσκαλε Ουέι, δέχομαι τη συγνώμη σου”.

Τότε ο Ουέι τον κοίταξε πάλι στα μάτια και του είπε:
“Φίλε μου, πες μου τώρα: είναι ή δεν είναι πανίσχυρα τα λόγια ενός ανθρώπου; Πρώτα σε έκαναν να θέλεις να με σκοτώσεις, κι αμέσως μετά να με συγχωρέσεις!
Η κατάνα σου μπορεί μόνο να σκοτώνει στα τυφλά…”

fb – 2fA

                                        

Ένα λουλούδι που ανοίγει

 

Κάλλιστος Ware

Στην Ελλάδα, η πρώτη μέρα της Σαρακοστής -η «Καθαρά Δευτέ­ρα» όπως ονομάζεται - είναι η πρώτη γιορτή για το έτος στην ύπαιθρο. Οι οικογένειες βγαίνουν στην εξοχή, ανεβαίνουν σε λόφους και πετούν χαρταετούς. Η Ορθόδοξη Εκκλησία μάς ενθαρρύνει να συνδέσουμε τη Σαρακοστή με τον φρέσκο αέρα, με τον άνεμο που πνέει στους λόφους, με τον ερχομό της άνοιξης. Η Σαρακοστή είναι η εποχή πετάγματος των αετών – μια περίοδος περιπέτειας, εξερεύνησης, φρέσκων πρωτοβουλιών, νέας ελπίδας.

Από την άποψη αυτή είναι σίγουρο ότι δεν αποτελεί σύμπτωση το γεγονός, ότι η περίοδος της Σαρακοστής δεν τοποθετείται στο φθινόπωρο, την περίοδο που πέφτουν τα φύλλα και οι μέρες γίνονται μικρότερες, ούτε στα μέσα του χειμώνα, όταν τα δένδρα είναι γυμνά και τα νερά παγωμένα, αλλά την άνοιξη, όταν σπάζει ο πάγος και η ζωή εμφανίζεται ξανά παντού.

Στην πραγματικότητα, η αρχική έννοια της αγγλικής λέξης «Lent» (Μεγάλη Τεσσαρακοστή) ήταν ακριβώς «άνοιξη», όπως μπορούμε να το διαπιστώσουμε από τις λέξεις του μεσαιωνικού ποιήματος:
Lenten is come with love to towne,
With blosmen and with briddes rowne.
(Η άνοιξη έρχεται με αγάπη στον κόσμο,
με άνθη και κελαδήματα πουλιών.)

Μπορεί να φαίνεται παράξενο που θεωρούμε τη Σαρακοστή ως εποχή που ερωτεύεται κανείς, αλλά ίσως κι αυτό να είναι τμήμα του νοήματός της. Η σύνδεση ανάμεσα στη Σαρακοστή και στην άνοιξη είναι επίσης φανερή και στα Ορθόδοξα λειτουργικά κείμενα:
Η άνοιξη της νηστείας ανέτειλε,
Το άνθος της μετανοίας άρχισε να ανοίγει.

Στη δυτική Εκκλησία η νηστεία αρχίζει με την «Τετάρτη των τεφρών». Οι στάχτες που χύνονται στα κεφάλια μας και σημαδεύουν τα μέτωπά μας, με όλα όσα αυτή η πράξη υποδηλώνει -μια αίσθηση θνητότητας και μετάνοιας- σίγουρα συνιστά ένα ουσιώδες τμήμα του όλου νοήματος της Σαρακοστής.
Η Μετάνοια όμως, η αλλαγή του νου, δεν είναι μόνο στάχτες, αλλά και ένα λουλούδι που ανοίγει.

πΖ – 2φΑ

Διανοητική μετριοφροσύνη

 

Σερ Στήβεν Ράνσιμαν
[Από παλαιότερη συνέντευξη του συγγραφέα της «Ιστορίας των Σταυροφοριών»]

- Πώς βλέπετε την Ορθοδοξία;

Έχω μεγάλο σεβασμό για τα χριστιανικά δόγματα, και κυρίως για την Ορθοδοξία, διότι μόνον η Ορθοδοξία αναγνωρίζει πως η θρησκεία είναι μυστήριο. Οι ρωμαιοκαθολικοί κι οι προτεστάντες θέλουν να τα εξηγήσουν όλα. Είναι άσκοπο να πιστεύεις σε μία θρησκεία, θεωρώντας ότι αυτή η θρησκεία θα σε βοηθήσει να τα καταλάβεις όλα. Ο σκοπός της θρησκείας είναι ακριβώς για να μας βοηθάει να κατανοήσουμε το γεγονός ότι δεν μπορούμε να τα εξηγήσουμε όλα.
Νομίζω πως η Ορθοδοξία συντηρεί αυτό το πολύτιμο αίσθημα του μυστηρίου.

- Μα, χρειαζόμαστε το μυστήριο;

Το χρειαζόμαστε, χρειαζόμαστε αυτήν τη γνώση που λέει πως στο σύμπαν υπάρχουν πολύ περισσότερα από αυτά που μπορούμε να κατανοήσουμε. Χρειαζόμαστε την διανοητική μετριοφροσύνη, κι αυτή απουσιάζει, ειδικά μεταξύ των Δυτικών Εκκλησιαστικών ανδρών.

- Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι αρκετοί άγιοι άσκησαν πολιτική;

Όλοι όσοι επηρεάζουν άλλους ανθρώπους ασκούν πολιτική, και είναι πολιτικοί. Πολιτική σημαίνει να προσπαθείς να οργανώσεις την Πόλιν με ένα νέο τρόπο σκέψης. Οι άγιοι είναι πολιτικοί.
Ποτέ δεν πίστεψα ότι μπορείς να διαχωρίσεις την πίστη προς τους Αγίους από τη διανόηση.
Επιστρέφω σε όσα είπα για τις εκκλησίες.
Από τη στιγμή που προσπαθείς να εξηγήσεις τα πάντα, καταστρέφεις ουσιαστικά αυτό που θα έπρεπε να αποτελεί την ανθρώπινη διαίσθηση, αυτή που συνδέει τη διανόηση με τους αγίους και την αίσθηση του Θεού.

- Πώς βλέπετε τις άλλες εκκλησίες;

Η ρωμαιοκαθολική εκκλησία ήταν πάντα και πολιτικό ίδρυμα, εκτός από θρησκευτικό, και πάντα ενδιαφερόταν για τον νόμο. Πρέπει να θυμόμαστε πως, όταν η ρωμαϊκή αυτοκρατορία κατέρρευσε στη Δύση και ήρθαν τα βαρβαρικά βασίλεια, οι Ρωμαίοι άρχοντες χάθηκαν, αλλά οι εκκλησιαστικοί άνδρες παρέμειναν κι ήταν κι οι μόνοι με ρωμαϊκή μόρφωση. Οπότε, αυτοί χρησιμοποιήθηκαν από τους βάρβαρους βασιλείς για να εφαρμόσουν τον νόμο.

Έτσι, η Δυτική Εκκλησία «ανακατεύτηκε» με τον νόμο. Τον βλέπεις τον νόμο στη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία: θέλει να είναι όλα νομικά κατοχυρωμένα. Στο Βυζάντιο -και είναι ενδιαφέρον πώς μετά την τουρκική κατάκτηση τα υποστρώματα παραμένουν- η Εκκλησία ενδιαφέρεται μόνον για τον Κανόνα, τον νόμο των γραφών. Δεν έχει την επιθυμία να καθορίσει τα πάντα. Στις δυτικές Εκκλησίες που αποσχίστηκαν από τη ρωμαιοκαθολική, η ανάγκη του νόμου, του απόλυτου καθορισμού, έχει κληρονομηθεί.

Έχει πολύ ενδιαφέρον να μελετήσει κανείς -και μελετώ εδώ και καιρό- τον διάλογο ανάμεσα στην Αγγλικανική Εκκλησία του 17ου αιώνα και την Ορθόδοξη. Οι Αγγλικανοί ήταν ιδιαίτερα ανάστατοι διότι δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι πίστευαν οι Ορθόδοξοι σχετικά με την μεταβολή του οίνου και του άρτου σε αίμα και σώμα. Οι Ορθόδοξοι έλεγαν «είναι μυστήριο, που δεν μπορούμε να κατανοήσουμε. Πιστεύουμε ότι γίνεται, αλλά το πώς δεν το γνωρίζουμε».
Οι Αγγλικανοί -όπως κι οι ρωμαιοκαθολικοί- ήθελαν μια καθαρή εξήγηση. Αυτή είναι η τυπική διαφορά των Εκκλησιών και γι' αυτό ακριβώς αγαπώ τους Ορθοδόξους.

lifo
db – [2fA]

 

                                                                                           

Προσωπική κρίση

 

Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ Ο …ΑΛΛΟΣ
π. Φιλόθεος Φάρος

Την ώρα αυτή που περνάμε μια κρίση και που μπορεί να μην είμαστε καθόλου αξιαγάπητοι και να μην αγαπάμε ούτε εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας, ο άλλος συνεχίζει να μας αγα­πάει και η αγάπη του μας κάνει να αισθανθούμε και πάλι αξιαγάπητοι, κυρίως επειδή μέσα απ’ την αγάπη του φθά­νει σε μας και η αγάπη του Θεού.

Η ύψιστη απόδειξη της αγάπης του Θεού και των συναν­θρώπων μας είναι το ότι μας αποδέχονται παρά τις ατέλειες και τα λάθη μας, δηλαδή το ότι μας συγχωρούν.

Γι’ αυτό, όταν εμείς βρισκόμαστε σε κατάσταση παρα­λύσεως, λειτουργεί πραγματικά σαν άλλος στη ζωή μας, εκείνος που απλώς μας συμπαραστέκεται, χωρίς να μας επιπλήττει, χωρίς να μας κάνει κηρύγματα, χωρίς να μας δίνει συμβουλές και χωρίς να μας ζητάει υποσχέσεις,

… Επισκέφθηκαν μερικοί από τους γέροντες τον αββά Ποιμένα και του είπαν:
Νομίζεις σωστό, εάν ιδούμε τους αδελφούς να νυστάζουν στη σύναξη, να τους κεντίσουμε, ώστε να γρηγορούν στην αγρυπνία;
Αυτός δε τους λέγει: Εγώ, πάντως, εάν ιδώ τον αδελφόν να νυστάζει, τοποθετώ την κεφαλή του στα γόνατα μου και τον αναπαύω…
(Από το Γεροντικό).

ΑΡΧΑΓΓΕΛΩΝ ΤΟΠΟΣ
2φΑ

Eἰς ἑαυτόν δέ ἐλθών, εἶπε·

 

Η Παραβολή του Ασώτου

"Εἶναι ἡ Παραβολὴ τοῦ ᾿Ασώτου ἡ ἀνωτέρα τῶν Παραβολῶν, ἡ ἐγκλείουσα τὸ ὑψηλότερον τῆς Θεότητος γνώρισμα, τὴν τελειοτέραν ἰδιότητα αὐτῆς, ἡ  περιλαμβάνουσα τὰ οἰκτίρμονα σπλάγχνα τοῦ Ὄντος, τὸ Εὔσπλαγχνον μεγαλεῖον τῆς ᾿Απειρότητος."

Ο Πατέρας στην Παραβολή του Ασώτου, είναι συγχρόνως η εικόνα του Θεού που σέβεται την ελευθερία του ανθρώπου, ακόμα και όταν αυτή η ελευθερία τον οδηγεί στην πτώση. Ο Πατέρας δεν εμποδίζει τον νεότερο γιο να πάρει την περιουσία του και να φύγει. Αυτή η "ανοχή" του Θεού είναι η έκφραση της απόλυτης αγάπης Του, που σέβεται την ανθρώπινη βούληση, ακόμα και όταν αυτή Τον πληγώνει.

Ο νεότερος γιος χρησιμοποιεί την ελευθερία του για να απομακρυνθεί από τον Πατέρα, αλλά τελικά ανακαλύπτει ότι η πραγματική ελευθερία βρίσκεται στην επιστροφή και στην αγάπη. Η ελευθερία δεν είναι η δυνατότητα να κάνουμε ό,τι θέλουμε, αλλά η δυνατότητα να αγαπάμε, όπως ο Θεός μας αγαπά. Η αγάπη του Πατέρα δεν περιορίζει την ελευθερία του γιου, αλλά την εκπληρώνει.

Όταν ο γιος, βρίσκεται στα χαμηλότερα σημεία της ζωής του, "έρχεται εις εαυτόν" (Λουκάς 15:17). Αυτή η στιγμή της αυτογνωσίας είναι η αρχή της πνευματικής του ανάστασης. Στην ορθόδοξη θεολογία, η αυτογνωσία είναι το πρώτο βήμα προς τη θεογνωσία. Όπως λέει και ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος: "Η γνώση του εαυτού μας, μας οδηγεί στη γνώση του Θεού."

Ο γιος, με την επιλογή του, ζει την πλήρη εμπειρία της απόστασης από τον Πατέρα. Χάνει τα πάντα, την περιουσία, την αξιοπρέπεια, ακόμα και την ταυτότητά του. Βιώνει την πείνα και την ταπείνωση. Αυτή η "κάθοδος" είναι απαραίτητη για να κατανοήσει την αληθινή του κατάσταση. Είναι ένα αναγκαίο στάδιο στην πνευματική του πορεία. Η κένωση (εκκένωση) είναι μια βαθιά πνευματική αρχή. Ο άνθρωπος πρέπει να αδειάσει τον εαυτό του από τις ψευδαισθήσεις, τις εγωιστικές επιθυμίες και τις ψεύτικες ασφάλειές του, για να μπορέσει να γεμίσει με την αληθινή ζωή που προέρχεται από τον Θεό.

Η "πτώση" δεν είναι μια τελεσίδικη αποτυχία, αλλά μέρος της θείας οικονομίας, που μεταστρέφει την ταπείνωση της μετάνοιας, σε θεοποίηση (θέωση) του ανθρώπου, με την επιστροφή του στην αρχική του δόξα.
Η μεταμέλεια (μετάνοια), δεν είναι απλώς μια ηθική επιλογή, αλλά μια επίκληση στη θεία χάρη που ενεργεί μέσα στην ψυχή, φέρνοντάς την πίσω στο σπίτι της. Η φράση "Ανέστη και ήλθε προς τον πατέρα αυτού" (Λουκάς 15:20), είναι η κεντρική στιγμή της παραβολής. Δεν είναι μια στροφή προς την αρετή, αλλά μια πλήρης πνευματική ανάσταση.

Όταν ο γιος επιστρέφει, ο Πατέρας δεν τον ρωτάει για τις πράξεις του, δεν τον κατηγορεί, δεν του ζητάει εξηγήσεις. Αντίθετα, τον αγκαλιάζει, τον φιλάει και του προσφέρει τα πάντα: τον χιτώνα, το δαχτυλίδι, τα υποδήματα, οργανώνει μια γιορτή με μουσική και χορό. Αυτή η εικόνα της οργανωμένης γιορτής, είναι μια συμβολική αναφορά στη λειτουργική ζωή της Εκκλησίας.
Η ορθόδοξη λειτουργία στην Εκκλησία μας, είναι ο χορός της επιστροφής, όπου ο άνθρωπος συναντά τον Θεό και γιορτάζει μαζί Του την επιστροφή στην αρχική του δόξα. Ο χορός δεν είναι απλώς μια εξωτερική πράξη, αλλά μια εσωτερική εμπειρία της χαράς και της ελευθερίας που προέρχεται από την πληρότητα της ταπείνωσης.

Αυτή είναι μια εικόνα της Θείας Ευχαριστίας. Η Ευχαριστία είναι η μεγάλη γιορτή της επιστροφής του ανθρώπου στον Θεό. Ο Πατέρας συγχωρεί, αλλά και γιορτάζει μαζί με όλες τις ουράνιες δυνάμεις, την επιστροφή του γιου του (του κάθε ανθρώπου), γιατί η συγχώρεση δεν είναι μια στατική πράξη, αλλά μια δυναμική παρουσία της αγάπης του Θεού.

Όταν ο Πατέρας βάζει το δαχτυλίδι στο χέρι του γιου του, αυτή η πράξη είναι η αποκατάσταση της ταυτότητας του γιου. Το δαχτυλίδι είναι σύμβολο της εξουσίας και της υιοθεσίας. Ο γιος, που είχε χάσει την ταυτότητά του ως μέλος της οικογένειας, την ανακτά μέσα από την αγάπη του Πατέρα.
Η ταυτότητά μας ως παιδιά του Θεού δεν εξαρτάται από τις πράξεις μας, αλλά από την αγάπη Του που μας δέχεται πίσω στην εκούσια επιστροφή μας, ανεξάρτητα από το τι έχουμε κάνει. Που μας ντύνει επίσης με τον λευκό χιτώνα της ευπρόσωπης παρουσίας μας στη Βασιλεία Του, με τα υποδήματα της ορθής συμπόρευσης στην αγαθότητα Του.

Ο Πατέρας μας, μας περιμένει πάντα, έτοιμος να μας αγκαλιάσει και να γιορτάσει την επιστροφή μας.

ds - 2fA