"Ιδιες ιστορίες, άλλα λόγια "

Έλληνες και Τούρκοι πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή
-  από κείμενο του Αλέξανδρου Μασσαβέτα στο Inside story

Η 13η Σεπτεμβρίου, είναι η επέτειος της φωτιάς που κατέκαψε την Σμύρνη το 1922, η καταστροφή μιας κοσμοπολίτικης πόλης που έδωσε βίαιο τέλος στη μικρασιατική εκστρατεία και τα όνειρα για τη «Μεγάλη Ελλάδα».

Τις μέρες αυτές, η Τουρκία τις γιορτάζει, για την επιτυχή κατάληξη του «Πολέμου της Σωτηρίας», ενώ στην Ελλάδα η κοινωνία θυμάται και πενθεί τη Μικρασιατική Καταστροφή – το ίδιο γεγονός.

Για τους Έλληνες της Πόλης και της Μικράς Ασίας που τα έζησαν και έγραψαν γι’ αυτά, τα ταραγμένα χρόνια μέχρι το 1918 αποτέλεσαν τη μετάβαση από την ευμάρεια και την ειρήνη της απολυταρχίας του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ (που κυβέρνησε από 1876 έως το 1909) στον ξεριζωμό, που για πολλούς δεν ήρθε το 1922, αλλά αρκετά νωρίτερα.

Πολλοί συγγραφείς αναφέρονται στην εποχή ως «δίσεχτα χρόνια», όταν ο κόσμος όπως τον γνώριζαν κατέρρευσε, ενώ η πίστη τους για την παραμονή στις πατρίδες τους κλονίστηκε.

 Ο τίτλος «Σαν τα τρελά πουλιά», του αυτοβιογραφικού μυθιστορήματος της Μαρίας Ιορδανίδου, απηχεί εύγλωττα το πώς έβλεπε η Οθωμανική ρωμιοσύνη την επισφαλή θέση της σε έναν κόσμο, όπου «τίποτε δεν ήταν πια όπως παλιά».

Την ίδια στιγμή η τουρκική λογοτεχνία, που μέχρι την Επανάσταση των Νεοτούρκων (1908) παρουσίαζε τον Έλληνα ως έναν χαρακτήρα, σαν αναπόσπαστο μέλος του Οθωμανικού εθνοτικού μωσαϊκού, πολύ συχνά θετικά και με ενσυναίσθηση, μεταστρέφεται προς έναν λόγο εθνικιστικό.

Ιδίως μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, οι Τούρκοι συγγραφείς παρουσιάζουν τον Έλληνα αποκλειστικά μέσα από το πρίσμα του μίσους. 

Από την αγωνία να περισωθεί η Οθωμανική αυτοκρατορία, οι Τούρκοι περνούν στην αγωνία να κρατηθεί η ίδια η Μικρά Ασία, που θεωρείτο μέχρι τότε αυτονόητη. 

Τα δύο εθνικά αφηγήματα βαίνουν παράλληλα, αλλά σπανίως συναντιούνται.

….

Η γέφυρα του Γαλατά, περίπου 1870-1900. [M. Iranian/Library of Congress]

To Εληνοαμερικανικόν Αρτοποιείον με πινακίδες στα αρμένικα, λαντίνο (με εβραϊκούς χαρακτήρες), αγγλικά, οθωμανικά τουρικά, ελληνικά και ρωσικά, Ιούνιος 1922, Ortaköy, Κωνσνταντινούπολη. [cdm/Library of Congress]

Άμαξες και τρόλεϊ στην προκυμαία της Σμύρνης. Αριστερά διακρίνεται το παλιό Πασαπόρτι (Κουμερκάκι) και δεξιά τα γνωστά ξενοδοχεία Kraemer και Huck. [Library of Congress]

insidestory – [2fA]

Share