"Έρπουσα φινέτσα "

 

Στυλιανός Αντωναράκης  -  "Ωδή στο ταπεινό σκουλήκι!"
[Ομότιμος καθηγητής Γενετικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης
- Από άρθρο στην εφημερίδα "Η Καθημερινή", 10.07.2022]

Τα ζώα που μας χρησιμεύουν για τις βιοϊατρικές ανακαλύψεις είναι αρκετά, και το καθένα έχει μια εξέχουσα θέση στη μακροχρόνια πάλη με τους άγνωστους μοριακούς μηχανισμούς της κάθε ασθένειας.
Εκτός από τους ποντικούς και τις δροσόφιλες, σήμερα θα σταθούμε σε ένα επιφανειακά ταπεινό μακρινό μας ξάδερφο, το μικρό σκουλήκι που έχει όμως ένα φινετσάτο όνομα, Caenorhabditis elegans (C. elegans).
Είναι ένα σκουληκάκι, ένα χιλιοστό του μέτρου μικρό, της οικογένειας των νηματωδών, που ζει στο χώμα και φυσικά και στα εργαστήρια ιατρικών μελετών. Είναι ένα ερμαφρόδιτο σκουληκάκι που έχει γίνει διάσημο για τη χρησιμότητά του στις βιοϊατρικές μελέτες.

Περίπου 60 χρόνια πριν ο εκκεντρικός, πανέξυπνος και πολυτάλαντος ερευνητής από το Transvaal της Νότιας Αφρικής, ο Sidney Brenner (Βραβείο Νoμπέλ 2002), πρότεινε να χρησιμοποιηθεί το σκουλήκι αυτό σαν εργαστηριακό μοντέλο για τη μελέτη της ανάπτυξης του νευρικού συστήματος. ….

Ο καταπληκτικός και μοναδικός Brenner κατάφερε για πρώτη φορά κάτι, που για την εποχή του, και τώρα ακόμη, ήταν/είναι απίστευτο.
Μπόρεσε να μελετήσει και να καταγράψει την αναπτυξιακή ιστορία καθενός από τα 959 κύτταρα του ερμαφρόδιτου σκουληκιού, και καθενός από τα 1.031 κύτταρα του αρσενικού ενήλικου σκουληκιού.
Επιπροσθέτως, μπόρεσε να καταγράψει τις συνδέσεις των 302 νευρώνων του σκουληκιού, ανοίγοντας έτσι ένα θαυμαστό παράθυρο παρατήρησης στον κόσμο της Νευροβιολογίας.
Το γονιδίωμα του σκουληκιού διαβάστηκε και τα περίπου 20.000 γονίδιά του (όσα και του ανθρώπου) έγιναν θαυμαστά εργαλεία στη μελέτη του νευρικού συστήματος από εκατοντάδες ερευνητές. ….

Ο μέσος όρος ζωής του σκουληκιού είναι δύο με τρεις εβδομάδες, μια γενιά του διαρκεί τρεις με τέσσερις ημέρες, και τρέφεται με βακτηρίδια.
Έτσι είναι ένα θαυμαστό και πολύ χρήσιμο μοντέλο για βιοϊατρικές παρατηρήσεις.
Ακόμα, το σκουλήκι αυτό είναι διαφανές και έτσι τα εσωτερικά του όργανα μπορούν να μελετηθούν εύκολα στο μικροσκόπιο.
Το σκουλήκι αντάμειψε τους ερευνητές με τρία βραβεία Νομπέλ και πολλά άλλα σημαντικά βραβεία της βιοϊατρικής έρευνας. Η εφημερίδα New York Times έχει δημοσιεύσει πάμπολλα άρθρα για αρρώστιες και σχετικές ανακαλύψεις που έγιναν παρατηρώντας τα δεδομένα των πειραμάτων με το σκουλήκι. ….

Το φαινόμενο της απόπτωσης, δηλαδή του προγραμματισμένου κυτταρικού θανάτου κατά την ανάπτυξη ενός οργανισμού, η έκφραση και η ρυθμιστική λειτουργία των γονιδίων, οι μοριακοί μηχανισμοί της γήρανσης, η μελέτη νευροεκφυλιστικών νόσων, όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ, του Πάρκινσον, και του Χάντιγκτον, η ανεύρεση νέων φαρμάκων, οι βιοχημικές μεταβολές των πρωτεϊνών, τα φαινόμενα της κυτταρικής και μοριακής βιολογίας όπως η ενδοκύττωση, η καταστολή γονιδίων με δίκλωνο RNA (τεχνολογία RNAi) και οι εφαρμογές φθοριζουσών πρωτεϊνών όπως η GFP, είναι μερικά από τα παραδείγματα της πολύτιμης συνεισφοράς του σκουληκιού στην επιστήμη. ….

Το ταπεινό αυτό ζωάκι είναι λοιπόν ένας από τους πιο καλούς φίλους και συμμάχους του ανθρώπου στη διαρκή αναζήτηση των μυστηρίων της ζωής, της κατανόησης των μοριακών μηχανισμών της αρρώστιας, και τις ανακαλύψεις νέων θεραπειών.

Κάθε πειραματικό μοντέλο εξυπηρετεί διάφορους σκοπούς και μπορεί να απαντήσει σε διαφορετικά ερευνητικά ερωτήματα. Γίνεται δε μεγάλη προσπάθεια διεθνώς ώστε να μειωθεί ο πόνος και η δυσφορία των διαφόρων ζώων στο ελάχιστο, έτσι ώστε η χρησιμοποίησή τους για την έρευνα να έχει τον σεβασμό και την αξιοπρέπεια, που αρμόζει σε όλες τις μορφές της ζωής και που στο κάτω-κάτω είναι όλες μακρινοί συγγενείς μας.

kathimerini

Captain John – 2fA

                                             

Share