"ΑΓΙΟΙ… ΔΙΠΛΑ ΜΑΣ "

 

Βιβλιοπαρουσίαση από τον π. Βασίλειο Χριστοδούλου
- π. Χριστόδουλος Μπίθας «ΑΓΙΟΙ… ΔΙΠΛΑ ΜΑΣ»

Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ διασώζει ἕνα περιστατικό πού λαμβάνει χώρα μετά τήν Ἀνάσταση τοῦ Ἰησοῦ (κ΄ 1-9). Ἡ Μαγδαληνή Μαρία ἀναγγέλει ἔντρομη στούς δύο μαθητές, τόν Ἰωάννη καί τόν Πέτρο, πώς τό μνῆμα εἶναι κενό· κάποιοι ἔχουν μεταφέρει τό σῶμα τοῦ Ἰησοῦ. Ἐκεῖνοι, ἀμέσως τρέχουν, καί εἰσερχόμενοι στό μνῆμα, γεμάτοι ἀγωνία καί ἔνταση, διαπιστώνουν, ὄντως, πώς ὁ τάφος εἶναι κενός. Τό σῶμα δέν μπορεῖ ὅμως νά ἔχει μεταφερθεῖ· τά νεκρικά σάβανα εἶναι ἐκεῖ, τυλιγμένα σάν νά περιέκλειαν τό σῶμα. Κάτι ἄλλο ἔχει συμβεῖ.

Εἶναι ἡ στιγμή πού ἀκαριαῖα, ἴσως, τούς μεταγγίζεται ἡ πρωταρχική γνώση τοῦ μυστηρίου τῆς Ἀνάστασης. Θεωρῶ πώς μετά, βγαίνοντας οἱ δύο ἔξω, θά ἦταν σάν κάποιος νά εἶχε προλάβει νά σβήσει τόν κόσμο καθώς ἔμπαιναν καί νά τόν ἔχει φτιάξει καί πάλι, ἀλλά καινούργιο καί διαφορετικό. Ὁ κόσμος πού ἀντίκρισαν βγαίνοντας ἔκθαμβοι –καί πού τόν ἀντίκρισαν μέσα τους καί ὄχι ἐξωτερικά μέ τά μάτια τους– ἦταν ἕνας ἄλλος, καινούργιος πλέον κόσμος. Ἡ προοπτική τῆς αἰωνιότητας καί τῆς ἄλλης ὁδοῦ, τοῦ καινοῦ νοήματος, ἦταν πλέον μία ἐγκόσμια πραγματικότητα.

Ὁ τάφος εἶναι ὁ συμβολικός τόπος μιᾶς ὁλοκλήρωσης, τοῦ τέλους μιᾶς μεγάλης διαδρομῆς καί ἡ ἀφετηρία μιᾶς καινούργιας πορείας.

Στόν Θεοδόχο αὐτόν τάφο καταλήγει ὄχι μόνο τό θυσιασμένο ἀπό ἀγάπη, ἀλλά καί τό ἡττημένο ἀπό τόν θάνατο σῶμα τοῦ Ἰησοῦ. Καταλήγει ὁ κουρασμένος καί βασανισμένος ἀπό τόν ἄνθρωπο Θεός. Καταλήγει μία Θεανθρώπινη πορεία 33 ἐτῶν πού ἐν πολλοῖς δέν κατανοήθηκε, δέν ἐκτιμήθηκε, δέν ἔγινε ἀποδεκτή. Ὁ τάφος αὐτός ὅμως, ἐνῶ σημαίνει τό τέλος αὐτῆς τῆς πορείας, ἐν τούτοις σηματοδοτεῖ καί ἕνα καινούργιο ξεκίνημα. Μέσα στόν τάφο αὐτό συντελεῖται ἡ μεγάλη νίκη ἔναντι τοῦ θανάτου – τοῦ θανάτου ὡς τέλους καί μηδενισμοῦ τῆς ὕπαρξης. Μέσα στόν τάφο γεννιέται ἡ ἐλπίδα. Ἔπρεπε κάτι ἤ Κάποιος καλύτερα νά πεθάνει γιά νά γεννηθεῖ ὁ καινός ἄνθρωπος· «οὐχὶ ταῦτα ἔδει παθεῖν τὸν Χριστὸν καὶ εἰσελθεῖν εἰς τὴν δόξαν αὐτοῦ;» (Λκ. κδ΄ 26).

Στό καινούργιο του βιβλίο ὁ ἀγαπητός ἀδελφός π. Χριστόδουλος Μπίθας, μᾶς ἀνοίγει κι ἐκεῖνος μία σχισμή στόν ἀπόρρητο τάφο τοῦ μυστηρίου τῆς ἐξομολόγησης, ἐπιτρέποντάς μας νά εἰσέλθουμε καί νά δοῦμε τίς ἀναγεννήσεις καί ἀναστάσεις πού συντελοῦνται ἐντός του. Νά διαπιστώσουμε πώς ὁ πρώην βασανισμένος, ἀπελπισμένος καί ἀποπροσανατολισμένος ἄνθρωπος «ἠγέρθη, οὐκ ἔστιν ὧδε» (Μρκ. ιστ΄ 6), ἀλλά δίπλα μας… ὡς ἐν δυνάμει ἅγιος.

Τό βιβλίο του μέ τίτλο «Ἅγιοι… δίπλα μας» ἀπό τίς ἐκδόσεις Ἐν πλῷ 2022, ἀποτελεῖ τό τρίτο μέρος μιᾶς τριλογίας (τά ἄλλα δύο: «Πέρα ἀπό τήν χώρα τῆς λύπης» Ἐν πλῷ 2016, «Πέρα ἀπό τήν χώρα τοῦ θανάτου» Ἐν πλῷ 2018) μέ κεντρικό θέμα τό μυστήριο τῆς ἐξομολόγησης ὡς ἀφετηριακοῦ γεγονότος ἀναγέννησης καί ἀνάστασης τοῦ ἀνθρώπου.

Ὁ π. Χριστόδουλος δέν μᾶς μιλᾶ θεωρητικά γιά τήν ἐξομολόγηση, ἀλλά μᾶς καλεῖ στά ἐνδότερα· νά δοῦμε, νά ἀκούσουμε καί νά ἐμβαπτισθοῦμε στό μυστήριο, μέσα ἀπό προσωπικές περιπέτειες ἀνθρώπων πού ἔφθασαν ὅλα αὐτά τά χρόνια στό πετραχήλι του. Ὅπως ἀκριβῶς καί ἡ Μαγδαληνή Μαρία δέν θεωρητικολόγησε γιά τό κενό μνῆμα στούς ἀποστόλους, ἀλλά τούς κάλεσε οὐσιαστικά νά εἰσέλθουν καί νά δοῦν, ἐμβαπτιζόμενοι στό μυστήριο τῆς Ἀνάστασης, ἔτσι καί ὁ π. Χριστόδουλος μᾶς ἀνοίγει πρόσβαση στό μυστήριο τῆς ἀνάστασης ἀνθρώπων μέσα στό μνῆμα τῆς ἐξομολόγησης.

Μέσα ἀπό τίς ἐξιστορήσεις τοῦ βιβλίου (μέ τόν κατάλληλο τρόπο, ὥστε νά διαφυλαχθεῖ μυστική ἡ ταυτότητα τῶν προσώπων) ἀναδεικνύεται τό μυστήριο τῆς ἐξομολόγησης ὡς ἕνας τάφος, στόν ὁποῖο καταλήγουν πολυετεῖς ἀνθρώπινες πορείες καί διαδρομές. Ἕνας χῶρος στόν ὁποῖο ἐνταφιάζεται ὁ παλαιός ἄνθρωπος «σύν ταῖς πράξεσιν καί ταῖς ἐπιθυμίαις αὐτοῦ», καί ἀνίσταται ὁ καινούριος, «ὁ ἀνακαινούμενος εἰς ἐπίγνωσιν κατ’ εἰκόνα τοῦ κτίσαντος αὐτόν» (Κολ. γ΄ 9,10). Ἕνας χῶρος πού περικλείει πολλές ἦττες τῆς ἀνθρώπινης ἔπαρσης καί καυχησιολογίας· πολλές ἀπογοητεύσεις, πολύ πόνο καί ἀπελπισία, πολύ σκοτάδι βαθύ, ψυχικό, πολλές ματαιώσεις, ἀνεκπλήρωτα ὄνειρα καί προσδοκίες, ναυαγισμένες χαρές καί καταπληγιασμένες ἀγάπες. Μέσα σ’ αὐτόν τόν χῶρο  συναντᾶται ὁ ἀπογυμνωμένος πλέον ἄνθρωπος μέ τόν ἐκούσια γυμνωθέντα Θεό. Ὁ ἄνθρωπος δέν εἰσέρχεται μόνος του στόν τάφο τῆς ἐξομολόγησης· τόν συνοδεύει ὁ μαθητής τῆς Ἀγάπης πνευματικός πατέρας του, συνοδοιπορεῖ μαζί του ὁ θεμέλιος λίθος τῆς νέας του πνευματικῆς οἰκοδομῆς-ζωῆς, ὁ θεραπευτής ποιμένας του.

Τό βιβλίο τοῦ π. Χριστόδουλου καλύπτει, θά ἔλεγα, τόν ἐνδιάμεσο χῶρο μεταξύ τῶν δύο ἐρωτημάτων πού ὁριοθετοῦν τά σύνορα τῆς ζωῆς:
Εἶναι δυνατόν κάποιος νά κάνει τόσο κακό; (ἀρνητική πλευρά τῆς ζωῆς).
Ὑπάρχουν, ἄραγε, ἄνθρωποι ἀγάπης καί θυσίας; (θετική πλευρά ζωῆς).

Τό σημαντικό πού πρέπει νά ἐπισημάνουμε εἶναι πώς στό βιβλίο δέν περιγράφεται τό ἀνείπωτο κακό (ὥστε νά εἶναι ἀδύνατον γιά τούς περισσότερους ἀπό ἐμᾶς νά βροῦμε σ’ αὐτό τόν ἑαυτό μας) οὔτε περιγράφεται καί τό ἄφταστο καλό (τό ὑπερφυσικό) ὥστε νά θεωροῦμε πώς δέν μᾶς ἀφορᾶ. Στό βιβλίο καταγράφεται τό κακό πού μπορεῖ νά κάνει ὁ κάθε ἄνθρωπος σέ ἄνθρωπο, ὅταν προσπαθεῖ νά ἐπιβληθεῖ, νά χρησιμοποιήσει τίς σχέσεις ὡφελιμιστικά, νά ἐξεγερθεῖ ἐκτονωτικά, νά ζήσει ἐγωιστικά. Δέν εἶναι ὅμως μόνο αὐτό τό κακό. Εἶναι καί τό κακό μέ τή μορφή τῆς δυστυχίας, τῶν ἀναίτιων συμφορῶν καί τῶν ἀναπάντεχων δεινῶν πού μποροῦν νά χτυπήσουν τή ζωή τοῦ καθενός, ἀπειλώντας τήν ψυχική μας ἰσορροπία καί τόν ὑπαρξιακό μας προσανατολισμό. Ἀπό τήν ἄλλη, τό καλό πού περιγράφεται εἶναι ἐκεῖνο πού ἀναμένει, ὡς μία δυνατότητα πραγμάτωσης τοῦ ἑαυτοῦ μας μέσα ἀπό τήν ἀγάπη, μέσα ἀπό τόν καθημερινό τρόπο ζωῆς καί ὄχι στόν στίβο τῶν ὑπέρλογων θαυμάτων. Ὁ ἐνδιάμεσος χῶρος (μεταξύ τοῦ κακοῦ καί τοῦ καλοῦ) λέγεται ζωή καί αὐτόν τόν χῶρο καλύπτουν οἱ ἱστορίες τοῦ βιβλίου.

Οἱ 10 ἱστορίες τοῦ βιβλίου ἑνοποιοῦν τόν χῶρο μεταξύ τῶν δύο ἄκρων, δείχνοντας, ἀφ’ ἑνός μέν, πώς γιά κάθε ἕναν ἀπό ἐμᾶς τό ἐνδεχόμενο νά βρεθεῖ στό ἕνα ἤ στό ἄλλο ἄκρο εἶναι ἐξίσου πιθανό, ἀφ’ ἑτέρου δέ πώς ἐξίσου κατορθωτή εἶναι καί ἡ μετάβαση ἀπό τό ἕνα ἄκρο στό ἄλλο μέσω τῆς μετάνοιας, ἀφοῦ τό ἐνδιάμεσο χάσμα εἶναι γεφυρωμένο ἤδη μέ τήν παρουσία τῆς Ἔνσαρκης Ἀγάπης, τοῦ Θεοῦ. Αὐτός ὁ ἐνδιάμεσος χῶρος πού καταγράφει τό βιβλίο εἶναι ὁ χῶρος τῆς συνοδοιπορίας καί μετάνοιας, τῆς ἐπώδυνης αὐτογνωσίας καί ἀλλαγῆς.

Τό κακό λοιπόν δέν εἶναι ἄτρεπτο ἀλλά καί τό καλό δέν εἶναι ἀδιάπτωτο. Ἄρα μπορῶ νά φύγω ἀπό τό κακό (μετάνοια), ὅπως μπορεῖ νά ἐκπέσω καί τοῦ καλοῦ (ἀνάγκη ἐγρήγορσης). Βέβαια ὁ ἀπόστολος λέει «ἡ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει» (Α΄ Κορ. ιγ΄ 8), ἀλλά δέν λέει ὁ ἀγαπών οὐδέποτε ἐκπίπτει. Ἡ ἀγάπη εἶναι ἀδιάπτωτη ὡς συνεχῶς ἐνεργούμενη δυνατότητα, καί ὡς ἀένναη παρουσία πού ἀσκεῖ κάλεσμα γιά μετοχή. Ἡ μετοχή ὅμως καί ἡ παραμονή σ’ αὐτήν μόνο ἐξασφαλισμένες δέν εἶναι.

Καθώς οἱ διηγήσεις ἀναπτύσσονται καί ξεδιπλώνεται μπροστά στά μάτια τοῦ ἀναγνώστη ἡ περιπέτεια ζωῆς τῶν ἡρώων τοῦ βιβλίου, δέν φαίνεται πουθενά ἡ ἐνεργή συμμετοχή τοῦ συγγραφέα, τοῦ πνευματικοῦ πατέρα. Ὅμως ἐκεῖνος εἶναι πού βρίσκεται πίσω ἀπό κάθε ἀπόφαση ἀλλαγῆς· ἡ ἀγκαλιά ἐκείνου εἶναι πού ὑποδέχεται τόν κουρασμένο· ἡ στοργή καί ἡ ἀγάπη του εἶναι πού παροντοποιοῦν τήν μέγιστη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ Πατέρα γιά τό κάθε πρόσωπο τοῦ βιβλίου. Ὁ συγγραφέας ξέρει νά κρύβει ἐπιμελῶς τόν ἑαυτό του στή διήγηση, ὅπως ξέρει πολύ καλά νά τόν κρατᾶ χαμηλά καί ταπεινά στόν καθημερινό βίο καί στή συνοδοιπορία του μέ τούς ἀνθρώπους, πάνω ἀπό δύο δεκαετίες τώρα στήν ἐνορία ὅπου διακονεῖ.   

Τά θέματα γύρω ἀπό τά ὁποία κινοῦνται οἱ ζωές τῶν πρωταγωνιστῶν τοῦ βιβλίου, εἶναι ὅλα ὅσα κυριαρχοῦν στή ζωή μας σήμερα καί μᾶς προβληματίζουν ἤ καί μᾶς δυσκολεύουν· ἡ πανδημία, ἡ φτώχια-ἐξαθλίωση τῶν ὑπανάπτυκτων χωρῶν, ἐνδοοικογενειακή βία, πόλεμος στήν Οὐκρανία, ἀποτυχία γάμων καί σχέσεων, ἐξαρτήσεις, πάθη καί ἀσθένειες. Ὅλα αὐτά ἀποτελοῦν τόν ἐνδιάμεσο χῶρο πού ἀναφέραμε, στόν ὁποῖο καλούμαστε νά αὐτοσυνειδητοποιηθοῦμε καί νά πορευθοῦμε ὡς χριστιανοί, ἀντιμετωπίζοντας τίς προκλήσεις καί φέρνοντας τον Θεό στό προσκήνιο τοῦ κόσμου καί τῆς ζωῆς μας.

Ὁ τίτλος τοῦ βιβλίου «Ἅγιοι… δίπλα μας» δείχνει ἀκριβῶς αὐτή τή συνοδοιπορία τοῦ Θεοῦ μέ τόν ἄνθρωπο. Πώς ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ εἶναι μία ἀνοιχτή πρόκληση δίπλα μας, μιά πραγματικότητα ἀνοιχτή γιά μετοχή στό τώρα τῆς ζωῆς καί ὄχι μόνο μιά τελειότητα πού προσδοκᾶται στά ἔσχατα ὡς ἀνταμοιβή.

Οἱ ἥρωες τοῦ βιβλίου εἶναι πρόσωπα τῆς καθημερινῆς ζωῆς καί τῆς ἐγκόσμιας πραγματικότητας καί ὄχι μόνο μοναχοί, ἀσκητές καί ρασοφόροι, ὅπως ἴσως ἔχουμε συνηθίσει στά παλαιά ἐκκλησιαστικά συναξάρια. Ἡ ἁγιότητα δέν εἶναι πνευματικός ἐλιτισμός οὔτε προνόμιο μιᾶς συγκεκριμένης τάξης ἀνθρώπων. Δέν εἶναι γιά τούς λίγους ἀλλά γιά ὅλους. Δέν ἐντοπίζεται στόν θόρυβο, τήν ἐπίδειξη καί τό ὑπερφυσικό, ἀλλά στήν ταπείνωση, στή θυσία, στήν ἐλπίδα καί τήν ἀγάπη. Ἡ ἁγιότητα δέν εἶναι μόνο μοναχή, ἀναχωρήτρια, ἀσκήτρια, ἄγαμη καί παρθένος· εἶναι καί ἐγκόσμια, σύζυγος, σύντροφος, μητέρα καί ἐργαζόμενη.

Οἱ ἱστορίες ἀνθρώπων πού ἄλλαξαν, πού θυσίασαν καί θυσιάστηκαν, πού ἔπεσαν καί σηκώθηκαν, πού ταπεινώθηκαν ἀλλά δέν ἀπελπίστηκαν, πού βρέθηκαν σέ πολύ δύσκολες καταστάσεις καί κάτω ἀπό δυσβάσταχτα φορτία ἀλλά δέν συνετρίβησαν, δέν ἀνήκουν μόνο στό μακρινό παρελθόν τῶν συναξαρίων, ἀλλά καί στό ἄμεσο παρόν τῆς ζωῆς. Ὅλες αὐτές οἱ ἱστορίες δείχνουν πώς ὁ κόσμος μας εἶναι ἡ εὐθύνη μας κι ὄχι ἡ εὐθύνη τοῦ Θεοῦ. «Ἄν δέν εἶχα ἔρθει καί δέν τούς εἶχα κηρύξει, δέ θά εἶχαν ἁμαρτία. Τώρα ὅμως δέν ἔχουν καμιά δικαιολογία γιά τήν ἁμαρτία πού διαπράττουν» (Ἰω. ιε΄ 22). Πού σημαίνει πώς ὁ Θεός ἤρθε καί ἄφησε παρακαταθήκη σ’ ἐμᾶς τήν δυνατότητα πραγμάτωσης ἑνός ἄλλου τρόπου ζωῆς.

Εἶναι ἡ δική μας εὐθύνη τώρα νά ἐπιλέξουμε τή ζωή αὐτή φέρνοντας τόν Θεό στό προσκήνιο τῆς προσωπικῆς μας ἱστορίας ἀλλά καί τῆς ἱστορίας τοῦ κόσμου γενικότερα. Καί τοῦτο διότι ὁ Θεός δέν δρᾶ ἐξωτερικά σάν ἕνας δικτάτορας ἤ σάν ἕνας τυφώνας. Ξεχύνεται στόν κόσμο Του μέσα ἀπό ἀνθρώπινες καρδιές πού ἐλεύθερα Τοῦ ἀνοίγονται καί Τοῦ παραδίνονται. Ὁ Θεός δέν ἔχει τή δύναμη νά ἐπιβάλλει τό καλό μέ νόμο καί ἐξουσία. Ὁ Νικόλαος Μπερντιάεφ ἀναφέρει πώς ὁ Θεός ἔχει λιγότερη ἐξουσία κι ἀπό ἕναν ἀστυνόμο. Τό καλό μπορεῖ νά ἐπικρατήσει ἄν οἱ ἄνθρωποι τό οἰκειώνονται. Τό κακό μπορεῖ νά περιοριστεῖ ἄν οἱ ἄνθρωποι τό ἀρνοῦνται.

Αὐτοί, λοιπόν, οἱ διπλανοί μας ἅγιοι δέν εἶναι ἐκεῖνοι πού θαυματούργησαν, ἀλλ’ ἐκεῖνοι πού σήκωσαν τό βάρος, πού τόλμησαν τήν ἀλλαγή, πού δέχθηκαν τήν πρόκληση, πού δέν ἀδιαφόρησαν στόν κοινό πόνο, πού ἐξῆλθαν τοῦ ἑαυτοῦ τους κάνοντας τά βάσανα τῶν ἄλλων δική τους εὐθύνη. Στά κείμενα τοῦ βιβλίου καθρεφτίζονται λίγο-πολύ κομμάτια καί τῆς δικῆς μας προσωπικῆς ἱστορίας.

Ἡ πυξίδα δείχνει πρός τήν ἐλπίδα.

Συνεχίζουμε τήν συνοδοιπορία…

 

ΑΡΧΑΓΓΕΛΩΝ ΤΟΠΟΣ – 2φΑ

                                                                 

Share