"Το ελληνικό αίσθημα.. "

Το ελληνικό αίσθημα στη Νέα Υόρκη

-  130 αριστουργήματα από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου
συγκεντρώθηκαν σε μία σημαντική έκθεση
στο Ωνάσειο Πολιτιστικό Κέντρο Νέας Υόρκης,
αποκαλύπτοντας τον κόσμο των αισθημάτων της αρχαίας Ελλάδας

-  από κείμενο του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου

Kάτω από το γυαλί και το ατσάλι του oλυμπιακού ουρανοξύστη του Ωνάση, στο πλάι της Πέμπτης Λεωφόρου, στο ήσυχο και μισοφώτιστο υπόγειο, προβάλλουν μέσα από ψιθυρισμούς δύο γυναίκες καθισμένες σε ένα σκαλιστό ντιβάνι.
Είναι φτιαγμένες από πηλό.

Η μία ακουμπάει με το ένα της χέρι στο ντιβάνι και με το άλλο σφίγγει το στήθος της, τα χείλη μισάνοιχτα, με μια έκφραση συγκρατημένης οδύνης· η άλλη γέρνει προς το μέρος της, την κοιτάει στα μάτια με στοργή και έγνοια, σχεδόν οι ανάσες τους σμίγουν, μαντεύεις τα δάκρυα.

Στις πτυχώσεις του ρούχου τους σώζεται ακόμη μια υπογάλαζη χροιά.
Είναι μια σκηνή θρήνου από τη Μύρινα της Μικράς Ασίας, ένα μικρό πήλινο εύρημα της ελληνιστικής περιόδου που ανασύρθηκε πιθανότατα από κάποιον τάφο και ήρθε εδώ από το Βρετανικό Μουσείο, στο οποίο ανήκει.

Από 7 ξένα μουσεία και 21 ελληνικά, συλλέχθηκαν προσεκτικά τα εκθέματα αυτής της έκθεσης, που τα συνδέει η έκφραση του βασικού και κύριου υλικού της ανθρώπινης δημιουργίας: τα Αισθήματα.
Αισθήματα ποικίλα, όσα και οι άνθρωποι.

Το αίσθημα ενός ανθρώπου που πενθεί, αλλά και το αίσθημα που νιώθουμε όταν βλέπουμε κάποιον να πενθεί.
Αισθήματα αρχαία (ο φθόνος, η μήνις, ο ίμερος, η ερωτική λαχτάρα, η ζήλια) που πήραν ανθρώπινη μορφή, πρώτη φορά, στην αρχαία ελληνική τέχνη, έγιναν μέχρι και θεότητες, κι ακόμα ταλαιπωρούν ή θέλγουν τα κοκοράκια με τα γκρι κουστούμια και τον αλαζονικό αέρα στους γύρω δρόμους που πάνε στις δουλειές τους – δεν είμαι σίγουρος αν τους απασχολεί ακριβώς τι είναι έρωτας και πένθος, σίγουρα πάντως φθόνος, οργή και ζήλια ξέρουν καλά τι είναι.
Είναι το καύσιμο αυτής της γιγαντιαίας μηχανής.

Οι Έλληνες όλα τα ήθελαν στο μέτρο του ανθρώπου.
Γι' αυτό ακόμα συγκινούν.

Έτσι, όπως το Κάλλος ήταν γι' αυτούς μια κλίμακα πνευματική (και όχι απλή απόλαυση στο μάτι), έτσι και η αρχαία ελληνική τέχνη δεν ήθελε απλώς να τη θαυμάζεις αλλά να σε αλλάζει μέσα από τα αισθήματα που εκφράζει και ταυτόχρονα σου προκαλεί.

Είθισται, για λόγους ευγένειας, να λες καλά λόγια για εκείνον που σε κάλεσε.
Αλλά εννοώ κάθε λέξη που λέω.

Η έκθεση αυτή, προϊόν συνεργασίας ανάμεσα σε τρεις ξεχωριστούς επιστήμονες –τον Άγγελο Χανιώτη, τον Νίκο Καλτσά και τον Γιάννη Μυλωνόπουλο–, σε λίγα μόλις τετραγωνικά, κατορθώνει πολλά.

Δείχνει πώς πρώτοι οι Έλληνες (οι πρώτες σωζόμενες λέξεις της ελληνικής γραμματείας είναι το ομηρικό Μήνιν άοιδε) μίλησαν για τα αισθήματα ή θέλησαν να τα κινητοποιήσουν στο θυμικό των θεατών μέσα από λέξεις, εικόνες ή κινήσεις του σώματος – το μειδίαμα μιας Κόρης ή το διάπλατο στόμα μιας Μέδουσας με τη γλώσσα έξω και τα δόντια τεταμένα, τη λάγνα κλίση των γοφών ενός Πόθου από πεντελικό μάρμαρο που κατά τη σωκρατική ερμηνεία εκφράζει το αίσθημα μιας ηδονής παλιάς που αποζητάς και πάλι, με το είδος της εγκαρτέρησης που τόσο γνώριμα εξέφρασε κι ο Καβάφης.

Δείχνει πως βάζοντας μέσα στο ανθρώπινο κορμί πνοή και αίμα, πάθη και αισθήματα, οι Έλληνες αναγκαστικά το έφεραν στα μέτρα τους.
Το εξανθρώπισαν – όπως περίπου και τους θεούς τους.

Θα ήταν αδύνατον π.χ., και να 'θελαν, τα μνημειακά αγάλματα της Αιγύπτου να εκφράσουν πόθο, λαχτάρα ή οργή. Θα ήταν γελοία.
Είναι εκεί για να προκαλούν δέος, πέρα και πάνω απ' τα ανθρώπινα.

Αλλά οι Έλληνες όλα τα ήθελαν στο μέτρο του ανθρώπου.
Γι' αυτό ακόμα συγκινούν. 

[ ….]

lifo

db – [2fA]

Share