"Γίνεσαι άνθρωπος ξανά.. "

Αλλοπαρμένος – του Γρηγόρη Σακαλή

Σε βενετσιάνικα κάστρα
ερειπωμένα
ξαγρυπνάς τις καλοκαιρινές νύχτες
θαρρείς ακούς τους ήχους
απ’ τις οπλές των αλόγων
και την κλαγγή των όπλων
βλαστήμιες μαζί με γέλια
από τους στρατιώτες
ώσπου ο ήλιος την αυγή
τα διώχνει όλα
τότε παύεις να είσαι ξωτικό
γίνεσαι άνθρωπος ξανά
κατεβαίνεις στα χωριά
παρατηρείς τους ανθρώπους
σαν να είσαι συ κάτι ξένο
διαφορετικό απ’ αυτούς
δεν ήσουν πάντα έτσι
μα εκείνες οι μαχαιριές
που σου ’δωσαν στην πρώτη νιότη
σ’ έχουν στιγματίσει
κι αλλοπαρμένος γυρνάς
σε παραθαλάσσια χωριά
και βενετσιάνικα κάστρα.

frear – [2fA]

"Το ορατό σύμβολο.. "

Οι Τρεις Ιεράρχες

Κατά τους χρόνους της βασιλείας του Αλεξίου του Κομνηνού (1081 - 1118 μ.Χ.), ο οποίος διαδέχθηκε στη βασιλική εξουσία τον Νικηφόρο Γ’ τον Βοτενειάτη (1078 - 1081 μ.Χ.), έγινε στην Κωνσταντινούπολη φιλονικία ανάμεσα σε λόγιους και ενάρετους άνδρες.
Άλλοι θεωρούσαν ανώτερο τον Μέγα Βασίλειο (βλέπε 1 Ιανουαρίου), χαρακτηρίζοντάς τον μεγαλοφυΐα και υπέροχη φυσιογνωμία. Άλλοι τοποθετούσαν ψηλά τον ιερό Χρυσόστομο (βλέπε 13 Νοεμβρίου) και τον θεωρούσαν ανώτερο από τον Μέγα Βασίλειο και τον Γρηγόριο και τέλος άλλοι, προσκείμενοι στον Γρηγόριο τον Θεολόγο (βλέπε 25 Ιανουαρίου), θεωρούσαν αυτόν ανώτερο από τους δύο άλλους, δηλαδή από τον Βασίλειο και τον Χρυσόστομο.
Η φιλονικία αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να διαιρεθούν τα πλήθη των Χριστιανών και άλλοι ονομάζονταν «Ιωαννίτες», άλλοι «Βασιλείτες» και άλλοι «Γρηγορίτες».

Στην έριδα αυτή έθεσε τέλος ο Μητροπολίτης Ευχαΐτων, Ιωάννης ο Μαυρόπους. 

Αυτός, κατά την διήγηση του Συναξαριστή, είδε σε οπτασία τους μέγιστους αυτούς Ιεράρχες, πρώτα καθένα χωριστά και στη συνέχεια και τους τρεις μαζί.
Αυτοί του είπαν:

«Εμείς, όπως βλέπεις, είμαστε ένα κοντά στον Θεό και τίποτε δεν υπάρχει που να μας χωρίζει ή να μας κάνει να αντιδικούμε. Όμως, κάτω από τις ιδιαίτερες χρονικές συγκυρίες και περιστάσεις που βρέθηκε ο καθένας μας, κινούμενοι και καθοδηγούμενοι από το Άγιο Πνεύμα, γράψαμε σε συγγράμματα και με τον τρόπο του ο καθένας, διδασκαλίες που βοηθούν τους ανθρώπους να βρουν τον δρόμο της σωτηρίας.
Επίσης, τις βαθύτερες θείες αλήθειες, στις οποίες μπορέσαμε να διεισδύσουμε με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, τις συμπεριλάβαμε σε συγγράμματα που εκδώσαμε.
Και ανάμεσά μας δεν υπάρχει ούτε πρώτος, ούτε δεύτερος, αλλά, αν πεις τον ένα, συμπορεύονται δίπλα του και οι δύο άλλοι.

Σήκω, λοιπόν, και δώσε εντολή στους φιλονικούντες να σταματήσουν τις έριδες και να πάψουν να χωρίζονται για εμάς. Γιατί εμείς, και στην επίγεια ζωή που ήμασταν και στην ουράνια που μεταβήκαμε, φροντίζαμε και φροντίζουμε να ειρηνεύουμε και να οδηγούμε σε ομόνοια τον κόσμο. 

Και όρισε μία ημέρα να εορτάζεται από κοινού η μνήμη μας και καθώς είναι χρέος σου, να ενεργήσεις να εισαχθεί η εορτή στην Εκκλησία και να συνταχθεί η ιερή ακολουθία. 

Ακόμη ένα χρέος σου, να παραδόσεις στις μελλοντικές γενιές ότι εμείς είμαστε ένα για τον Θεό. Βεβαίως και εμείς θα συμπράξουμε για τη σωτηρία εκείνων που θα εορτάζουν τη μνήμη μας, γιατί έχουμε και εμείς παρρησία ενώπιον του Θεού».

Έτσι ο Επίσκοπος Ευχαΐτων Ιωάννης ανέλαβε τη συμφιλίωση των διαμαχόμενων μερίδων, συνέστησε την εορτή της 30ης Ιανουαρίου και συνέγραψε και κοινή Ακολουθία, αντάξια των τριών Μεγάλων Πατέρων.

Η εορτή αυτής της Συνάξεως του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, αποτελεί το ορατό σύμβολο της ισότητας και της ενότητας των Μεγάλων Διδασκάλων, οι οποίοι δίδαξαν με τον άγιο βίο τους το Ευαγγέλιο του Χριστού.
Είναι εκείνοι, οι οποίοι εξ’ αιτίας της ταπεινώσεώς τους μπροστά στην αλήθεια, έχουν λάβει το χάρισμα να εκφράζουν την καθολική συνείδηση της Εκκλησίας και ότι διδάσκουν δεν είναι απλώς δική τους σκέψη ή προσωπική τους πεποίθηση, αλλά είναι επιπλέον η ίδια η μαρτυρία της Εκκλησίας, γιατί μιλούν από το βάθος της καθολικής της πληρότητας.

Περί τις αρχές του 14ου αιώνα μ.Χ. ανεγέρθη ναός των Τριών Ιεραρχών κοντά στην Αγία Σοφία Κωνσταντινούπολης, δίπλα σχεδόν στη μονή της Παναχράντου.

synaxarion

fb – [2fA]

"Ἀκοῦς τό σιγανό κτύπημα; "

H νοσταλγία για κάτι διαφορετικό
-  π. Αλέξανδρος Σμέμαν

Η Όρθόδοξη Εκκλησία για να μας προετοιμάσει για την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αρχίζει να μας αναγγέλλει τον ερχομό της έναν ολόκληρο μήνα πρίν αυτή αρχίσει. 

Πόσο δύσκολο είναι να καταλάβει ό άνθρωπος πώς πέρα από την αφοσίωση του στίς αναρίθμητες ασχολίες της ζωής, θα πρέπει να αφιερώσει επίσης φροντίδα για την ψυχή, για τον εσωτερικό του κόσμο.   ….

Ή Σαρακοστή είναι καιρός μετανοίας, καί μετάνοια είναι ή επανεξέταση, ή επανεκτίμηση, το να βαθύνει κανείς καί να φέρει τα πάνω κάτω.
Μετάνοια είναι το επώδυνο ξεσκέπασμα του παραμελημένου, ξεχασμένου, μολυσμένου “εσωτερικού” ανθρώπου.
Ή πρώτη αναγγελία της σαρακοστής, ή πρώτη υπενθύμιση προέρχεται από μια μικρή ευαγγελική Ιστορία για έναν εντελώς ασήμαντο άνθρωπο, “μικρόν τω δέμας”, πού το επάγγελμα του φοροεισπράκτορα πού εξασκούσε, τον χαρακτήριζε, την εποχή εκείνη καί σ’ εκείνη την κοινωνία, ως πλεονέκτη, απάνθρωπο καί ανέντιμο…

Ὁ Ζακχαῖος ἤθελε νὰ δεῖ τὸν Χριστό· τὸ ἤθελε τόσο πολύ, ὥστε ἡ ἐπιθυμία του τράβηξε τὴν προσοχὴ τοῦ Ἰησοῦ.
Ἡ ἐπιθυμία εἶναι ἡ ἀρχὴ τοῦ παντός.
Ὅπως λέει τὸ εὐαγγέλιο, «ὅπου γὰρ ἐστιν ὁ θησαυρὸς ὑμῶν, ἐκεῖ ἔσται καὶ ἡ καρδία ὑμῶν» 

(Ματθ. 6,21).
Τὰ πάντα στὴ ζωὴ μας ἀρχίζουν μὲ κάποια ἐπιθυμία, ἐπειδὴ ὅ,τι ἐπιθυμοῦμε εἶναι καὶ αὐτὸ ποὺ ἀγαποῦμε, αὐτὸ ποὺ μᾶς τραβάει ἀπὸ τὰ μέσα, αὐτὸ στὸ ὁποῖο παραδινόμαστε.

Γνωρίζουμε πὼς ὁ Ζακχαῖος ἀγαποῦσε τὸ χρῆμα, καὶ κατὰ τὴν δική του παραδοχὴ γνωρίζουμε, πὼς γιὰ νὰ τὸ ἀποκτήσει δὲν εἶχε κανένα ἐνδοιασμὸ νὰ κλέβει ἄλλους.
Ὁ Ζακχαῖος ἦταν πλούσιος καὶ ἀγαποῦσε τὸν πλοῦτο, ἀλλὰ μέσα του ἀνακάλυψε μιὰν ἄλλη ἐπιθυμία, ἤθελε κάτι ἄλλο, καὶ αὐτὴ ἡ ἐπιθυμία ἔγινε κεντρικὴ στιγμὴ τῆς ζωῆς του.

Αὐτὴ ἡ εὐαγγελικὴ ἱστορία θέτει ἕνα ἐρώτημα στὸν καθένα μας:
τί ἀγαπᾶμε, τί ἐπιθυμοῦμε, -ὄχι φυσικὰ ἐπιπόλαια, ἀλλὰ βαθιά.
Δὲν ὑπάρχει κανένας μυστηριώδης δάσκαλος ποὺ νὰ περπατᾶ στὴν πόλη σας, ποὺ νὰ περιβάλλεται ἀπὸ τὸ πλῆθος.
Εἶναι ὅμως ἔτσι; Δὲν ὑπάρχει κάποια μυστηριώδης κλήση ποὺ περνᾶ κάθε στιγμὴ ἀπὸ τὴν ζωή σας - καὶ κάπου στὰ βάθη τῆς ψυχῆς σας, δὲν αἰσθανεσθε κάποιες φορὲς μιὰ νοσταλγία γιὰ κάτι τὸ διαφορετικὸ ἀπ’ αὐτὸ ποὺ γεμίζει τὴν ζωή σας ἀπὸ τὸ πρωὶ μέχρι τὸ βράδυ;
Σταματῆστε γιὰ μιὰ στιγμή, προσέξτε, εἰσέλθετε στὴν καρδιά σας, ἀφουγκραστεῖτε τὸ ἐσωτερικό σας, καὶ θὰ βρεῖτε μέσα σας τὴν ἴδια ἀκριβῶς παράξενη καὶ ὄμορφη ἐπιθυμία.

Ὁ Ζακχαῖος ἦρθε ἀντιμέτωπος με το βάθος της καρδιάς του, που χωρὶς αὐτὸ κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ ζήσει, εἶναι κάτι ὅμως ποὺ σχεδὸν ὅλοι μας φοβούμαστε καὶ τὸ καταπιέζουμε μὲ τὸν θόρυβο καὶ τὴν ματαιότητα ὅλων αὐτῶν ποὺ μᾶς περιστοιχίζουν.
«Ἰδοὺ ἐστηκα ἐπὶ τὴν θύραν καὶ κρούω» (Άποκ. 3,20).

Ἀκοῦς τὸ σιγανὸ κτύπημα;
Αὐτὴ εἶναι ἡ πρώτη πρόσκληση τῆς ἐκκλησίας, τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ τοῦ Χριστοῦ: 

ἐπιθύμησε κάτι ἄλλο, πάρε μιὰ βαθιὰ ἀναπνοὴ ἀπὸ κάτι ἄλλο, θυμήσου κάτι ἄλλο. 

Καὶ τὴν στιγμὴ ἀκριβῶς ποὺ σταματᾶμε γιὰ νὰ ἀκούσουμε αὐτὴ τὴν κλήση, εἶναι σὰν ἕνα φρέσκο καὶ εὐχάριστο ἀεράκι νὰ φυσᾶ στὸ μουχλιασμένο ἀέρα τῆς ἄχαρης ζωῆς μας, καὶ ἀρχίζει ἔτσι ἡ ἀργὴ ἐπιστροφή.

Ἐπιθυμία. Ἡ ψυχὴ παίρνει μιὰ βαθιὰ ἀνάσα.
Ὅλα γίνονται -ἔχουν κιόλας γίνει- διαφορετικά, νέα, ἀπεριόριστα σημαντικά.
Ὁ ἀνθρωπάκος, μὲ τὰ μάτια του καρφωμένα στὸ χῶμα πάνω σὲ γήινες ἐπιθυμίες, τώρα παύει νὰ εἶναι ἀνθρωπάκος, καθὼς ἀρχίζει ἡ νίκη μέσα του.
Ἐδῶ βρίσκεται ἡ ἀρχή, τὸ πρῶτο βῆμα ἀπὸ τὰ ἔξω πρὸς τὰ μέσα, πρὸς αὐτὴ τὴν μυστηριώδη πατρίδα ποὺ ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, συχνὰ ἀσυνείδητα, νοσταλγοῦν καὶ ἐπιθυμοῦν.

iereasanatolikisekklisias – agiosminas

fb [2fA]

"Ἠθική καi χαρακτήρας "

Ἰωάννης Ζηζιούλας, Μητροπολίτης Περγάμου
-  Από «Τό πρόβλημα τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ»


Ἡ ἔννοια τῆς Ἠθικῆς στηρίζεται στὴ διάκριση μεταξὺ καλοῦ καὶ κακοῦ ἤδη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Σωκράτη, ποὺ θεωρεῖται ἱδρυτής της.
«Ὅπως ὁρίζεται σὲ ὅλα τὰ σύγχρονα λεξικά, «ἡ γενικὴ μελέτη τοῦ καλοῦ καὶ ἡ γενικὴ μελέτη τῆς ὀρθῆς πράξεως, ἀποτελοῦν τὸ κύριο ἔργο τῆς ἠθικῆς»
(The Cambridge Dictionary of Philosophy, 1955, σ. 244).
Χωρὶς τὴ διάκριση καλοῦ καὶ κακοῦ ἡ ἔννοια τῆς ἠθικῆς καταρρέει.

Ἡ διάκριση αὐτὴ παίρνει συνήθως δύο μορφές.
Ἡ μία εἶναι ὁ χαρακτηρισμὸς τῶν πράξεων ἢ τῶν αἰσθημάτων, κινήτρων, διαθέσεων κ.λπ. ὡς καλῶν ἢ κακῶν.
Ἐὰν κάποιος ἀγαπᾶ, ἔμπρακτα ἢ στὶς διαθέσεις ἢ προθέσεις του, πρόκειται γιὰ κάτι «καλὸ» -σύμφωνα μὲ τὴν κρατοῦσα ἠθικὴ πάντοτε- ἐνῶ ἐὰν μισεῖ πρόκειται γιὰ κάτι «κακό».
Ἔτσι προκύπτουν οἱ γενικὲς ἀρχὲς τῆς ἠθικῆς, ἀνάλογα πάντοτε μὲ τὶς πολιτισμικές, θρησκευτικές, φιλοσοφικὲς κ,λπ. προϋποθέσεις κάθε ἐποχῆς καὶ κάθε κοινωνίας.

Ἡ ἄλλη μορφή, ποὺ παίρνει ἡ διάκριση καλοῦ καὶ κακοῦ, εἶναι ὁ χαρακτηρισμὸς τῶν προσώπων ὡς καλῶν ἢ κακῶν.
Στὴν ἀγγλοσαξονικὴ ἠθικὴ τῶν νεωτέρων χρόνων, ἡ ὁποία ἐπέδρασε καὶ στὴ νοοτροπία καὶ τὸν πολιτισμὸ καὶ τῶν δικῶν μας κοινωνιῶν, αὐτὴ ἡ μορφὴ διακρίσεως μεταξὺ καλῶν καὶ κακῶν ἀνθρώπων ὁδήγησε στὴν ἐμφάνιση τῆς ἔννοιας τοῦ χαρακτῆρος.
Ὁ «χαρακτήρας» (character) εἶναι τὸ ὑποκείμενο ἐπάνω στὸ ὁποῖο εἶναι «χαραγμένες» ὁρισμένες ἠθικὲς ἰδιότητες, καλὲς ἢ κακές, δηλαδὴ τὸ ὑποκείμενο τῆς ἠθικῆς.

Ἡ ἔννοια τοῦ χαρακτῆρος ἐφαρμόζεται ἰδιαίτερα στὴν τέχνη, καὶ μάλιστα στὴ λογοτεχνία, τὸ μυθιστόρημα, τὸ θέατρο κ.λπ. (λέμε, π. χ., «οἱ χαρακτῆρες» γιὰ τοὺς ἥρωες ἑνὸς λογοτεχνικοῦ ἔργου).   ….

agiazoni – [2fA]

"Θεολογική ἀποτίμηση "

Ὁ Ντοστογιέφσκι καί ἡ ἠθική   (- 3/3)
-  Ἰωάννης Ζηζιούλας, Μητροπολίτης Περγάμου

Θεολογική ἀποτίμηση τοῦ Ντοστογιέφσκι

….   Ὁ Ντοστογιέφσκι μάχεται τὴν ἠθικὴ γιὰ ἕναν καὶ μόνο λόγο: διότι, ὅπως καὶ ἡ λογική, στερεῖ τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸ πιὸ σημαντικὸ χαρακτηριστικό του, χάρη στὸ ὁποῖο διαφέρει ἀπὸ τὰ ζῶα, δηλαδὴ τὴν ἐλευθερία.
Αὐτὴ εἶναι ἡ «εἰκόνα τοῦ Θεοῦ» στὸν ἄνθρωπο καὶ ἡ εἰκόνα αὐτὴ μὲ τίποτε δὲν ἐξαλείφεται.
Ὁ ἄνθρωπος πάντοτε θὰ ἐπιζητεῖ τὴν ἐλευθερία, ὅσες εὐεργεσίες καὶ ἂν τοῦ προσφέρει ἡ λογικὴ καὶ ἡ ἠθική.

Ἡ ἐλευθερία δὲν εἶναι γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι αὐτὸ ποὺ στὴ δυτικὴ φιλοσοφία ἐπικράτησε νὰ λέγεται ἐπιλογὴ μεταξύ του καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ.
Μία τέτοια ἐπιλογὴ εἶναι γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι γελοία, διότι τὸ καλὸ καὶ τὸ κακὸ εἶναι ἀνάμεικτα στὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη.
Ἡ ἐλευθερία εἶναι κάτι ὀντολογικό, εἶναι ἡ ἀπόρριψη ἢ ἀποδοχὴ τῆς ἴδιας της ὕπαρξής μας.

Ἐὰν ὁ ἄνθρωπος, ἀσκώντας τὴν ἐλευθερία του, ἀπορρίψει τὴν ὕπαρξη, δὲν ἔχει ἄλλη ἐπιλογὴ ἀπὸ τὴν αὐτοκτονία.
Ἄν ἀντιθέτως, ἀποδεχτεῖ τὴν ὕπαρξη, τότε δὲν ἔχει ἄλλη ἐπιλογὴ ἀπὸ τὸ νὰ τὴν ἀποδεχτεῖ ὅπως ἀληθινὰ εἶναι, δηλαδὴ ὡς (παράλογη) ὀδύνη, ὡς Σταυρό.
Αὐτὸ ἀκριβῶς συνέβη στὴν Ἐνανθρώπηση τοῦ Κυρίου.
Ἡ ἀποδοχὴ τοῦ Σταυροῦ σημαίνει ταύτιση μὲ ὅλους τοὺς πάσχοντας, ἀνάληψη εὐθύνης γιὰ ὅλο τὸν πόνο τῆς κτίσεως, ταύτιση μέχρι θανάτου.
Μόνον ἔτσι ἐπέρχεται ἡ λύτρωση ἀπὸ τὸ κακό, ὄχι μὲ τὴν ἠθικὴ καὶ τὴ λογική, ἀλλὰ μὲ τὴν ἀγάπη ποὺ αὐτοθυσιάζεται.

Δὲν πρόκειται περὶ μαζοχισμοῦ, διότι δὲν πρόκειται γιὰ αὐτοϊκανοποίηση τοῦ θυσιασμένου.
Πρόκειται γιὰ τὴν διαπίστωση, ὅτι ὁ μόνος δρόμος γιὰ νὰ νικηθεῖ τὸ κακὸ καὶ ὁ ἴδιος ὁ θάνατος, εἶναι νὰ τὰ ὑποστεῖ κανεὶς ἑκούσια, καὶ τοῦτο πρὸς χάρη τῶν ἄλλων.
Ἔτσι ὁ Ντοστογιέφσκι, ἀσφαλῶς ὄχι τυχαία, ἐπιλέγει ὡς προμετωπίδα τοῦ μεγάλου ἔργου του τὸ εὐαγγελικὸ ρητό: «ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, καρπὸν πολὺν φέρει».

Ὁ Σταυρὸς δὲν εἶναι αὐτοσκοπός. Τελικὸς σκοπὸς εἶναι ἡ Ἀνάσταση.
Ἀλλὰ δὲν φθάνει κανεὶς ἐκεῖ, παρὰ περνώντας ἀπὸ τὸν Σταυρό.
Ὁ Ντοστογιέφσκι ἀσκεῖ μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν, τὴν πιὸ βαθιὰ καὶ πειστικὴ κριτικὴ στὴ δυτικὴ παράδοση, ποὺ πίστεψε ὅτι μὲ τὸν ὀρθὸ λόγο, τὴν ὀρθὴ πράξη (ἠθικὴ) καὶ τὴν ἀποτελεσματικὴ ὀργάνωση τοῦ κόσμου, θὰ ἐξαλείψει τὸ κακό.
Ὁλόκληρος ὁ 20ος αἰώνας μὲ τοὺς πολέμους καὶ τὴ φρίκη τῆς ἀπανθρωπιᾶς του, ἀπέδειξε πόσο δίκαιο εἶχε ὁ Ντοστογιέφσκι στὴν κριτικὴ αὐτή.
Τὸ μήνυμά του ὑπῆρξε προφητικὸ καὶ ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι τέτοιο.

Ὁ Ντοστογιέφσκι εἶναι, πάνω ἀπὸ ὅλα, θεολόγος.
Ἀντλεῖ ἀπὸ τὴ μοναστική κυρίως, παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλὰ καὶ ἀποπνέει τὸ ἄρωμα τῆς εὐχαριστιακῆς κοινωνίας.
Ἀς ὁμολογήσουμε μὲ λύπη ὅμως, πώς ἡ σύγχρονη Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας καὶ ἡ θεολογία της, δείχνουν νὰ προτιμοῦν συχνὰ τὴν λογικὴ καὶ ἠθική τοῦ Μεγάλου Ἱεροεξεταστῆ.

agiazoni – [2fA]

"Τό πρόβλημα τῆς ἐλευθερίας"

Ὁ Ντοστογιέφσκι καί ἡ ἠθική   (- 2/3)
-  Ἰωάννης Ζηζιούλας, Μητροπολίτης Περγάμου

Τό πρόβλημα τῆς ἐλευθερίας

....   Ἂν τὸ καλὸ καὶ τὸ κακὸ ἀποτελοῦν ἕνα μεῖγμα στὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη, αὐτὸ ὀφείλεται σὲ ἕναν καὶ μόνο λόγο, κατὰ τὸν Ντοστογιέφσκι: στὸ ὅτι ἡ πιὸ μεγάλη δύναμη ποὺ κυβερνᾶ καὶ κατευθύνει τὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη εἶναι ἡ ἐλευθερία.
«Πῶς, λοιπόν, φαντάστηκαν», ρωτάει ὁ ἥρωας τοῦ Ὑπογείου, «ὅλοι αὐτοὶ οἱ σοφοὶ ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ μία λογικὴ καὶ τίμια θέληση;
Καὶ πῶς τοὺς κάπνισε νὰ βροῦν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη νὰ ποθεῖ κατὰ τρόπο λογικὸ καὶ ὠφέλιμο;
Ὁ ἄνθρωπος μόνο ἕνα πράγμα ἔχει ἀνάγκη: νὰ εἶναι ἡ θέλησή του ἐντελῶς ἀνεξάρτητη, ὅσο κι ἂν τοῦ στοιχίζει αὐτή του ἡ ἀνεξαρτησία, ὅσες κι ἂν εἶναι οἱ κακὲς συνέπειες ποὺ συνεπάγεται αὐτό».

Ὁ Ντοστογιέφσκι συνδέει αὐτὴ τὴ δίψα τοῦ ἀνθρώπου γιὰ τὴν ἐλευθερία, ἄμεσα μὲ τὸ πρόβλημα τῆς ἠθικῆς. Λέγει καὶ πάλι ὁ ἥρωας τοῦ Ὑπογείου: 

«Νομίζω ὅτι ὁ καλύτερος ὁρισμὸς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὁ ἀκόλουθος: "ὂν δίποδο καὶ ἀχάριστο".
Μὰ αὐτὸ δὲν εἶναι ὅλο. Δὲν εἶναι αὐτὸ τὸ μεγαλύτερό του ἐλάττωμα.
Τὸ μεγαλύτερό του ἐλάττωμα εἶναι ἡ ἐπίμονη ἀνηθικότητά του.
Ἐπίμονη ἀπὸ τότε ποὺ ἔγινε ὁ κατακλυσμὸς ὥς τὴν ἐποχή μας.
Ἡ ἀνηθικότητα, καὶ ἑπομένως ὁ παραλογισμός - γιατί ξέρουμε χρόνια καὶ χρόνια τώρα, ὅτι ὁ παραλογισμὸς γεννιέται μονάχα ἀπὸ τὴν ἀνηθικότητα.

Ρίξτε μία ματιὰ στὴν ἱστορία...
Ἕνα μόνο πράγμα δὲν μπορεῖτε νὰ πεῖτε: ὅτι κυβερνᾶ τὸν ἄνθρωπο ἡ λογική...
Καὶ νὰ τί συναντᾶ κανεὶς κάθε φορά: παρουσιάζονται στὸν κόσμο ἄνθρωποι πολὺ ἠθικοί, φρόνιμοι, σοφοὶ καὶ φιλάνθρωποι, ποὺ θέτουν σὰν σκοπὸ τῆς ζωῆς τους νὰ γίνουν, ἂν μποροῦν, φρόνιμοι καὶ ἠθικοί.
Θὰ 'λεγες πὼς θέλουν νὰ χρησιμέψουν σὰν παράδειγμα στὸ γείτονά τους καὶ νὰ τοῦ ἀποδείξουν ὅτι μπορεῖ πραγματικὰ νὰ ζήσουμε σὰν ἄνθρωποι ἠθικοὶ καὶ φρόνιμοι. Μὰ τί γίνεται κατόπιν;
Εἶναι γεγονὸς ἀποδεδειγμένο ὅτι, ἀργὰ ἤ γρήγορα, πολλοὶ ἀπὸ τοὺς φιλάνθρωπους αὐτοὺς στὸ τέλος τῆς ζωῆς τους διαψεύδουν τοὺς ἑαυτούς τους καὶ ἀφήνουν πίσω τους ὑλικὸ γιὰ ἀνέκδοτα, πολὺ ἐπιλήψιμα καμιὰ φορά».

Γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι λογικὴ καὶ ἠθικὴ εἶναι ἀλληλένδετα, καὶ τὰ δύο μαζὶ συγκρούονται μὲ τὴν ἐλευθερία: «Ἄχ, κύριοι», ρωτάει ὁ ἥρωας τοῦ Ὑπογείου, «ποιὰ θέληση λοιπόν θὰ ἔχω, ὅταν τὰ πάντα θὰ εἶναι ἕνας πίνακας μονάχα ἀριθμητικὴ καὶ δύο καὶ δύο κάνουν τέσσερα;
Εἴτε, λοιπόν, τὸ θέλω εἴτε ὄχι, «δύο καὶ δύο κάνουν τέσσερα»
Εἶναι θέληση αὐτό;».
Γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι ἡ ὑποταγὴ τῆς ἐλευθερίας στὴ λογικὴ καὶ τὴν ἠθική, ὄχι μόνο εἶναι ἀδύνατη, ἀλλὰ καὶ ἀνωφελὴς καὶ ἐπιζήμια γιὰ τὸν ἄνθρωπο.
«Τὸ δύο καὶ δύο κάνουν τέσσερα, αὐτὸ δὲν εἶναι πιὰ ἡ ζωή, εἶναι ἡ ἀρχὴ τοῦ θανάτου», λέει ὁ ἥρωας τοῦ Ὑπογείου.

Ἡ ἐλευθερία εἶναι γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι, αὐτὸ ποὺ διακρίνει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὰ ζῶα. 

«Τὰ μυρμήγκια ἔχουν ἕνα οἰκοδόμημα καταπληκτικὸ στὸ εἶδος του: τὴ μυρμηγκοφωλιά. 

Τὰ ἀξιοσέβαστα μυρμήγκια ἄρχισαν ἀπὸ τὴ μυρμηγκοφωλιὰ καὶ θὰ τελειώσουν ἀσφαλῶς ἐκεῖ, πράγμα ποὺ τοὺς περιποιεῖ μεγάλη τιμὴ γιὰ τὴν ἐπιμονή τους καὶ τὸ θετικό τους πνεῦμα.
Ὁ ἄνθρωπος ὅμως... 

Ὅπως ὁ παίκτης τοῦ σκακιοῦ ἀγαπᾶ μόνο τὸ παίξιμο καὶ ὄχι τὸ σκοπὸ τοῦ παιχνιδιοῦ...
Ἐνδιαφέρεται μόνο γιὰ τὴν ἴδια τὴ ζωὴ καὶ ὄχι γιὰ τὸν σκοπό της».

Ἐδῶ ἀξίζει νὰ σταθοῦμε λίγο, γιατί τὰ παραπάνω λόγια μᾶς ἀποκαλύπτουν κάτι σημαντικό: τὴ διαφορὰ μεταξὺ ὀντολογίας καὶ ἠθικῆς
Ἂν τὴ λέξη ζωὴ, τὴν ἀντικαταστήσουμε μὲ ἐκείνη τοῦ εἶναι, τῆς ὕπαρξης, τότε τὸ νὰ ἐνδιαφέρεται κανεὶς γιὰ τὸ εἶναι, καὶ ὄχι γιὰ τὸν σκοπὸ τοῦ εἶναι, ἰσοδυναμεῖ μὲ τὸ νὰ θεωρεῖ τὸ εἶναι ὡς τὸ ὕψιστο καὶ ἔσχατο ἀγαθό, καὶ ὄχι ὡς μέσο γιὰ κάποιον ἠθικὸ σκοπό.
Ἂν τοποθετήσουμε τὸ θέμα αὐτὸ στὰ πλαίσια τῆς θεολογίας, τὸ καίριο ἐρώτημα τοῦ σκοποῦ τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως εἶναι, ἂν ὁ Χριστὸς ἦλθε γιὰ νὰ μᾶς κάνει καλύτερους ἀνθρώπους, ἠθικοὺς κ,τ. λ. ἢ γιὰ νὰ μᾶς κάνει νὰ ὑπάρχουμε.
Ὅλη ἡ δυτικὴ παράδοση βλέπει τὴν Ἐνανθρώπηση, ὡς τρόπο ἠθικῆς τελειώσεως τοῦ ἀνθρώπου, ἐνῶ οἱ Ἕλληνες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἑστιάζουν τὸν σκοπὸ τῆς ἐνανθρωπήσεως στὴν ὑπέρβαση τοῦ θανάτου, ὡς ἀπειλῆς γιὰ τὸ εἶναι τοῦ ἀνθρώπου (Ἀθανάσιος).

Ἡ ἐλευθερία γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι εἶναι ὀντολογικὸ καὶ ὄχι ἠθικὸ ζήτημα: ὁ ἄνθρωπος δὲν ἐνδιαφέρεται γιὰ τὸ πῶς θὰ χρησιμοποιήσει τὴν ὕπαρξή του ἢ πῶς θὰ τὴ βελτιώσει, ἀλλὰ γι’ αὐτὴ τὴν ἴδια τὴν ὕπαρξή του.
Γι’ αὐτό, ὅπως στὴν περίπτωση τοῦ Κυρίλοβ στοὺς Δαιμονισμένους, ἀλλὰ καὶ σὲ ἄλλες περιπτώσεις, ὁ Ντοστογιέφσκι ὠθεῖ τὸ θέμα τῆς ἐλευθερίας στὰ ὑπαρξιακά του ἄκρα: ἐλευθερία σημαίνει ἢ νὰ ἀποδεχθεῖς τὴν ὕπαρξη ὡς δῶρο Κάποιου (τοῦ Θεοῦ) ἢ νὰ ἀρνηθεῖς τὴν ἴδια σου τὴν ὕπαρξη (νὰ αὐτοκτονήσεις), ἂν θέλεις νὰ μὴν ἀποδεχτεῖς τὸν Θεὸ (δηλαδὴ νὰ κάνεις τὸν ἑαυτό σου Θεό).

Ὅλα στὸν Ντοστογιέφσκι παίζονται στὸ ὀντολογικὸ καὶ ὄχι στὸ ἠθικὸ ἐπίπεδο.
Ὁ ἄνθρωπος δὲν θέλει νὰ θυσιάσει τὸ εἶναι γιὰ τὸ εὖ εἶναι.
Καὶ ὁ Χριστὸς δίνοντάς του ἐλευθερία, καὶ ὄχι ψωμὶ ἢ δύναμη ἢ καλοπέραση, σκανδαλίζοντας ἔτσι τὸν Μέγα Ἱεροεξεταστὴ στὴ γνωστὴ σκηνὴ τῶν Ἀδελφῶν Καραμάζοβ, σέβεται τὴν θεόσδοτη αὐτὴ ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου.
Ἀλλὰ καὶ στοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, (ὅπως π. χ. ὁ ἅγιος Μάξιμος), σκοπὸς τῆς ὑπάρξεως δὲν εἶναι ἁπλῶς τὸ εἶναι, ἀλλὰ τὸ εὖ εἶναι.

Ἡ ἐλευθερία συνίσταται στὴν ἀπόρριψη ἢ τὴν ἀποδοχὴ τοῦ εἶναι τῆς ὕπαρξης.
Ἀλλὰ ἂν τελικὰ ὁ ἄνθρωπος ἀσκώντας τὴν ἐλευθερία του ἐπιλέξει τὸ εἶναι ἀντὶ τοῦ μὴ εἶναι, δηλαδὴ τῆς αὐτοκτονίας ἢ τοῦ μηδενός, αὐτὸ ποὺ ἐπιλέγει, γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι δὲν εἶναι παρὰ τὸ εἶναι τοῦ ἔσχατου παραλογισμοῦ, δηλαδὴ τὴν ὀδύνη καὶ τὸ πάθος.
Γράφει πάλι στὸ Ὑπόγειο: «καὶ γιατί εἶστε πεπεισμένοι πὼς ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκη μόνο ἀπὸ ἐκεῖνο ποὺ εἶναι κανονικὸ καὶ θετικό, καὶ πῶς μόνη ἡ εὐτυχία εἶναι χρήσιμη γιὰ τὸν ἄνθρωπο;
Λέτε, ὁ ἄνθρωπος ἀγαπᾶ μόνο τὴν εὐτυχία;
Μὰ ἴσως νὰ ἀγαπᾶ ἄλλο τόσο τὸν πόνο.
Καὶ μπορεῖ ὁ πόνος νὰ τοῦ εἶναι τόσο χρήσιμος ὅσο καὶ ἡ εὐτυχία...
Ὁ πόνος; Μὰ εἶναι καὶ ἡ μόνη αἰτία τῆς συνείδησης...
Ἡ συνείδηση βρίσκεται πολὺ πιὸ πάνω ἀπὸ τὸ δύο καὶ δύο κάνουν τέσσερα...
Ὅσο ὀπισθοδρομικὸ καὶ ἂν φαίνεται, σίγουρα (ὁ πόνος) ἀξίζει περισσότερο ἀπὸ τὸ τίποτε».

Γιὰ ν' ἀποφύγει, λοιπόν, κανεὶς τὸ «τίποτε», τὸ μηδέν, τὸ μὴ εἶναι, τὴν αὐτοκτονία, πρέπει νὰ ἐπιλέξει τὸ εἶναι ὡς πόνο.
Ὁ Ντοστογιέφσκι δίνει τὴν ἐντύπωση ὅτι εἶναι μαζοχιστής.
Εἶναι, λοιπόν, καλὸ πράγμα ὁ πόνος;
Οἱ ἔννοιες τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ δὲν ἔχουν θέση.
Αὐτὸ ποὺ ἐνδιαφέρει τὸν Ντοστογιέφσκι εἶναι τὸ ἀληθινό, ὄχι τὸ ἠθικό.
Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι ὅλη ἡ ὕπαρξη εἶναι διαποτισμένη ἀπὸ τὸν πόνο.
Αὐτὸ ποὺ προβληματίζει ἔντονα τὸν Ντοστογιέφσκι εἶναι ἡ ὕπαρξη τοῦ πόνου, καὶ μάλιστα τοῦ ἄδικου πόνου, ὅπως τὸν βλέπομε στὰ μικρὰ παιδιὰ ποὺ κλαῖνε καὶ βασανίζονται, χωρὶς νὰ φταῖνε σὲ τίποτε.
Αὐτὸν τὸν πόνο καλεῖται ὁ ἄνθρωπος νὰ ἀγκαλιάσει καὶ νὰ κάνει δικό του, ἂν δὲν θέλει νὰ ἐπιλέξει τὸ μὴ εἶναι, τὸ μηδέν.

Ἀλλά, ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἐπιλέξει τὸ εἶναι ὡς πόνο, δὲν κάνει μία ἀναγκαστικὴ ἐπιλογή. 

Τότε, καὶ μόνον τότε, ἀσκεῖ ἀληθινὰ τὴν ἐλευθερία του.
Καὶ τότε, καὶ μόνον τότε, ἡ ἐλευθερία ταυτίζεται ὄχι μὲ τὸ μηδέν, ἀλλὰ μὲ τὴν ἀγάπη. 

Ὁ Ντοστογιέφσκι γίνεται ἔτσι ὁ θεολόγος τῆς ἀγάπης.
Σύμφωνα μὲ τὰ λόγια τοῦ Γέροντα Ζωσιμᾶ, ἀληθινὴ ἀγάπη εἶναι τὸ «νὰ κάνεις τὸν ἑαυτό σου ὑπεύθυνο γιὰ ὅλα τὰ ἀνθρώπινα ὄντα καὶ γιὰ τὸν κόσμο ὁλόκληρο».
Δὲν χρειάζεται πολλὴ προσπάθεια γιὰ νὰ ἀνακαλύψει κανεὶς στὶς ἰδέες αὐτὲς τοῦ Ντοστογιέφσκι, τὴν μορφὴ τοῦ Χριστοῦ.
Ὁ Ντοστογιέφσκι θεολογεῖ χωρὶς νὰ τὸ λέγει.
Καὶ θεολογεῖ Ὀρθοδόξως, σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση τῶν μαρτύρων καὶ τῶν ὁσίων. 

Ἂς συνοψίσομε τὴ σκέψη του ὑπὸ τὸ φῶς τῆς θεολογίας...

agiazoni – [2fA]

"Περί καλοῦ καί κακοῦ "

Ὁ Ντοστογιέφσκι καί ἡ ἠθική   (- 1/3)
-  Ἰωάννης Ζηζιούλας, Μητροπολίτης Περγάμου

Τό πρόβλημα τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ

….   Ὅλοι οἱ ἥρωες τοῦ Ντοστογιέφσκι εἶναι συγχρόνως καλοὶ καὶ κακοί.
Ἡ ἔννοια τοῦ ἠθικοῦ «χαρακτῆρος» εἶναι στὸν Ντοστογιέφσκι ἀνύπαρκτη.
Δὲν ἔχομε παρὰ νὰ σταθοῦμε στὸ πιὸ σημαντικὸ καὶ ἐκτενὲς ἔργο του, τοὺς Ἀδελφοὺς Καραμάζοβ, ποὺ περικλείει μία μεγάλη ποικιλία χαρακτήρων ἀπὸ ὅλα τὰ κοινωνικὰ στρώματα καὶ τοὺς ψυχολογικοὺς τύπους: ἀπὸ τὸν γέρο παραλυμένο πατέρα Καραμάζοβ, ὡς τὸν ἀσκητικὸ γιὸ του Ἀλιόσα, τὸν ἄλλο γιὸ Ἰβὰν τὸν ἐγκεφαλικὸ ἄθεο, ὡς τὸν μοναχὸ Ζωσιμά, τὴ μαζοχίστρια Λιζαβέτα ὡς τὴν σαρκικὴ Γκρούσενκα.

Ἀφορμὴ γιὰ νὰ ξετυλιχθεῖ τὸ ἔργο, εἶναι οἱ παράξενες συνθῆκες τῆς δολοφονίας τοῦ γερο-Καραμάζοβ, ποὺ ἀποδεικνύει ὅτι ἠθικὰ ἔνοχοι εἶναι σχεδὸν ὅλοι οἱ γιοί του, ὄχι μόνο ὁ πραγματικὸς δολοφόνος, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖνοι, πού ἐνῶ εἶναι de facto ἀθῶοι, ἔχουν ἀφήσει τὴν καρδιά τους νὰ ἀναπτύξει ἐγκληματικὲς προθέσεις.
Στὸ ἔργο αὐτὸ σχεδὸν κάθε κύριο πρόσωπο διαπράττει κάποιο ἔγκλημα, ἂν ὄχι στὴν πράξη, πάντως στὴ σκέψη. Ἀκόμα καὶ ὁ Ἀλιόσα δὲν εἶναι ἄμοιρος ἐνοχῆς, ἀφοῦ δὲν κατάφερε νὰ ἀποτρέψει ἢ νὰ προλάβει τὸ ἔγκλημα.

Γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι τὸ πρόβλημα δὲν εἶναι ἠθικό, ἀλλὰ βαθύτατα ὑπαρξιακό.
Ὁ ἄνθρωπος, ὁ κάθε ἄνθρωπος, εἶναι ἕνα μεῖγμα πανουργίας καὶ ἁπλότητας, ἁγνότητας καὶ φιληδονίας, καλοσύνης καὶ κακότητας.
Ὁ Ντιμίτρι λέει: «Ἤμουν ἕνας παλιάνθρωπος, κι ὅμως ἀγαποῦσα τὸν Θεό...
Τὸ καλὸ καὶ τὸ κακὸ βρίσκονται σὲ μία τερατώδη συνύπαρξη μέσα στὸν ἄνθρωπο». 

Ὁ Μέγας Ἱεροεξεταστὴς ἐντυπωσιάζεται ἀπὸ αὐτὴ τὴν ἀντιφατικότητα τῶν ἀνθρώπων: διεφθαρμένοι ἄνθρωποι εἶναι συχνὰ καλοσυνάτοι, ἐγκληματίες εἶναι τρυφεροὶ καὶ αἰσθηματικοί, πουριτανοὶ καὶ ἠθικιστὲς εἶναι σκληροὶ καὶ ἄσπλαχνοι, ὅλοι εἶναι ἐξίσου ἱκανοὶ γιὰ τὸ κακὸ καὶ γιὰ τὸ καλό.

Ἡ διαπίστωση αὐτή, ὅτι δηλαδὴ κάθε ἄνθρωπος εἶναι κακὸς συγχρόνως καὶ καλός, καταργεῖ τὴν Ἠθικὴ καὶ ἐμφανίζει τὸν Ντοστογιέφσκι ὡς μηδενιστή: αὐτὴ εἶναι ἡ ἀνθρώπινη φύση, δὲν θεραπεύεται μὲ τίποτε, τὸ κακὸ διαποτίζει τὸ καλό, τὸ μὴ εἶναι διατρέχει τὴν ὕπαρξη.
Ἔτσι ὁ Νίτσε θὰ βρεῖ στὸ πρόσωπο τοῦ Ντοστογιέφσκι τὸν μεγάλο του δάσκαλο, τὸν Προφήτη τοῦ μηδενισμοῦ του.

Ἀλλὰ ἐδῶ πρέπει νὰ σταθοῦμε μὲ προσοχή. Εἶναι ὁ Ντοστογιέφσκι πράγματι μηδενιστής;
Ποιὸ εἶναι τὸ βαθύτερο νόημα τῆς ἀντι-ἠθικιστὴς ἀνθρωπολογίας του;

Ἡ πρώτη σημαντικὴ παρατήρηση εἶναι ὅτι ὁ Ντοστογιέφσκι καταρρίπτοντας τὴν ἠθική, ποὺ διακρίνει τοὺς ἀνθρώπους σὲ καλοὺς καὶ κακούς, κλονίζει τὴν ὑπεροψία τοῦ οὑμανισμοῦ, ὁ ὁποῖος πιστεύει ὅτι μὲ τὴν ἠθικὴ μπορεῖ νὰ ἐξαλείψει τὸ κακὸ ἀπὸ τὸν κόσμο.
Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν ὁ Ντοστογιέφσκι θεολογεῖ πατερικά: ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου δὲν μπορεῖ νὰ προέλθει ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ μόνον ἀπὸ τὸν Θεό.

Δεύτερον, ἀναγνωρίζοντας σὲ κάθε ἄνθρωπο τὴ συνύπαρξη τοῦ καλοῦ μὲ τὸ κακό, ὁ Ντοστογιέφσκι καλεῖ ὅλους νὰ ἀποφεύγουν τὴν κατάκριση τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καὶ νὰ ἐπικεντρώνουν τὸ ἐνδιαφέρον καὶ τὴ φροντίδα τους στὶς δικές τους ἁμαρτίες.
Ἔτσι ἀποκτοῦν συγχρόνως τὴ μετάνοια καὶ τὴν ἀγάπη.
Ὁ Ντοστογιέφσκι κινεῖται ἔτσι στὸ πνεῦμα τοῦ εὐαγγελίου, ἀλλὰ καὶ τῶν νηπτικῶν πατέρων («δὸς μοι, Κύριε, τοῦ ὁρᾶν τὰ ἐμὰ πταίσματα καὶ μὴ κατακρίνειν τὸν ἀδελφόν μου» - εὐχὴ Ἁγίου Ἐφραίμ).

Τρίτον, καὶ σπουδαιότερο, τὸ μεῖγμα καλοῦ καὶ κακοῦ, ποὺ χαρακτηρίζει τὴν ἀνθρώπινη φύση, δὲν ὁδηγεῖ ἀπαραίτητα στὸν μηδενισμό.
Εἶναι ἀποκαλυπτικὰ ὅσα περιγράφει ὁ Ντοστογιέφσκι γιὰ τὸν ἥρωα τοῦ ἔργου του «Τὸ ὄνειρο ἑνὸς Γελοίου ἀνθρώπου.» Ἐκεῖ ὁ ἥρωας τοῦ ἔργου, διαπιστώνοντας ὅτι ὅλα στὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου εἶναι μεῖγμα ἀντιθέσεων (καλοῦ κακοῦ, λογικοῦ παραλόγου κ.λπ. ), πληγώνεται βαθιὰ καὶ κλονίζεται ἡ πίστη του στὴν ἴδια τὴν ὕπαρξη: «Ἔξαφνα νιώθω», λέει, «πώς μοῦ ἦταν ἀδιάφορο ἂν ὁ κόσμος ὑπῆρχε ἢ ἂν ποτὲ δὲν ὑπῆρξε τίποτε, ἄρχισα νὰ αἰσθάνομαι μὲ ὅλο μου τὸ εἶναι, πὼς δὲν ὑπῆρχε τίποτε.
Στὴν ἀρχὴ νόμισα πὼς πολλὰ πράγματα εἶχαν ὑπάρξει στὸ παρελθόν, ἀλλὰ μετὰ κατάλαβα πὼς οὔτε καὶ στὸ παρελθὸν δὲν ὑπῆρξε ποτὲ τίποτα, μὰ πὼς μόνο μοῦ εἶχε φανεῖ πὼς ὑπῆρχε, γιὰ κάποιο λόγο.
Σιγὰ - σιγὰ κατάλαβα πὼς οὔτε καὶ στὸ μέλλον θὰ ὑπάρχει τίποτα».

Αὐτὸς ὁ μηδενισμὸς δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ ὁδηγήσει στὴν αὐτοκτονία.
Ὁ ἥρωας τοῦ ἔργου ἀποφασίζει πράγματι νὰ σκοτωθεῖ. Ἀλλά, ἐκεῖ ποὺ πήγαινε νὰ πραγματοποιήσει τὸ σχέδιό του, ἕνα κοριτσάκι τρεμάμενο καὶ τρομαγμένο, ποὺ γιὰ κάποια αἰτία βρισκόταν σὲ ἀπόγνωση, τοῦ ζήτησε βοήθεια, καὶ ὁ «γελοῖος ἄνθρωπος» ἀλλάζει σχέδιο. Αὐτὸ ποὺ τὸν κάνει νὰ βρεῖ νόημα στὴν παράλογη, κατὰ τὰ ἄλλα, ὕπαρξη εἶναι ἡ συνάντηση τοῦ Ἄλλου.
Ὁ Ἄλλος εἶναι αὐτὸς ποὺ δίνει τὴν ὑπέρβαση τοῦ μηδενισμοῦ.
Ὁ Ντοστογιέφσκι μᾶς φέρνει στὸ χεῖλος τοῦ γκρεμοῦ, ἀλλὰ δὲν μᾶς ἀφήνει στὸ κενό. 

Αὐτὸ ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἀμφισβητηθεῖ εἶναι ἡ ὕπαρξη τοῦ Ἄλλου.

Αὐτὴ ἡ ὕπαρξη τοῦ Ἄλλου, ποὺ δίνει νόημα στὴν ὕπαρξη, δὲν εἶναι οὔτε οἱ ἀρετὲς οὔτε οἱ κακίες τοῦ Ἄλλου, δηλαδὴ ἡ ἠθικὴ -εἶναι αὐτὴ καὶ μόνο ἡ ὕπαρξή του. 

Ἠθικά, ὁ Ἄλλος εἶναι ἕνα παράλογο, ἕνα μεῖγμα ἀντιθέσεων καλοῦ καὶ κακοῦ.
Θὰ ἦταν γελοῖο νὰ τὸν προσεγγίσουμε ὡς ἠθικὴ ὑπόσταση.
Μόνον ἡ ὕπαρξή του, γυμνὴ ἀπὸ κάθε ἠθικὴ ἰδιότητα, δίνει νόημα καὶ στὴ δική μας ὕπαρξη. 

Ἂν ἀξίζει νὰ ὑπάρχουμε, νὰ μὴν αὐτοκτονήσουμε, νὰ μὴ γελοιοποιηθοῦμε, εἶναι γιατί ὑπάρχει ὁ Ἄλλος.

Ἀλλὰ γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι ὁ Ἄλλος, ὅπως ἐμφανίζεται στὸ Ὄνειρο ἑνὸς Γελοίου, δὲν εἶναι ἁπλῶς μία ὑπόσταση, ἕνα ὄν. Εἶναι μία ὕπαρξη ποὺ ὑποφέρει.
Αὐτὸ εἶναι τὸ ἰδιάζον χαρακτηριστικό τοῦ ντοστογιεφσκικοῦ ὑπαρξισμοῦ.
Ἡ ὑπέρβαση τοῦ μηδενισμοῦ, αὐτὸ ποὺ δίνει νόημα στὴν ὕπαρξή μας, εἶναι γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι ἡ ἀποδοχὴ τῆς ὀδύνης.
Γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι ὑπάρχει μία καὶ μόνη ἐπιλογὴ ἀντὶ τῆς αὐτοκτονίας γιὰ τὸν ἄνθρωπο. 

Τὴν ἐκφράζει ὁ Ἰβὰν Καραμάζοβ μὲ τὸ δίλημμα: ἢ τὸν σταυρὸ ἢ τὴν ἀγχόνη.
«Αὔριο», λέει, «τὸν σταυρὸ μὰ ὄχι τὸ ἰκρίωμα. Ὄχι, δὲν θὰ κρεμαστῶ.
Δὲν θὰ μποροῦσα ποτὲ νὰ αὐτοκτονήσω».
Καὶ ὅπως λέει ὁ διάβολος στὸν Ἰβάν, «οἱ ἄνθρωποι ὑποφέρουν, ἀλλὰ ζοῦν, ζοῦν μία ζωὴ πραγματική, ὄχι φανταστική, γιατί τὸ νὰ ὑποφέρεις εἶναι ζωή».

Γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι ἡ ὀδύνη καὶ τὸ πάθος ἔχουν μεταφυσικὸ περιεχόμενο, ὑπάρχει μία «μεταφυσική της ὀδύνης».
Ὁ Ρασκόλνικοβ στὸ Ἔγκλημα καὶ Τιμωρία γονατίζει μπροστὰ στὴ Σόνια καὶ τῆς φιλάει τὰ πόδια λέγοντας: «Γονάτισα ὄχι μπροστά σου, ἀλλὰ μπροστὰ σὲ ὅλη τὴν ἀνθρωπότητα ποὺ ὑποφέρει».
Καὶ ὁ Ζωσιμᾶς ἐξηγεῖ τὸ ὅτι γονάτισε μπροστὰ στὸν Ντιμίτρι Καραμάζοβ μὲ τὰ λόγια: «γονάτισα χθὲς μπροστὰ στὰ ὅσα πρόκειται νὰ ὑποφέρει (ὁ Ντιμίτρι)».

Αὐτὴ ἡ «μεταφυσική τῆς ὀδύνης» δημιουργεῖ ἕνα ἐρώτημα: μήπως τελικὰ γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι ὁ Σταυρὸς εἶναι τὸ ἔσχατο, τὸ ὕψιστο ἀγαθό;
Μήπως ἔχομε μία «ἠθική τοῦ Σταυροῦ», στὴν ὁποία ἡ ὀδύνη ἐσχατολογοποιεῖται, γίνεται ἡ ἴδια μέρος τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ ἤ ἀκόμα καὶ τῆς ἴδιας τῆς ζωῆς τῆς Ἁγίας Τριάδος, κάτι σὰν τὸν «Πάσχοντα Θεὸ» τοῦ Moltmann;
Μία τέτοια τάση φαίνεται νὰ ὑπάρχει στὴ ρωσικὴ παράδοση καὶ νὰ εἶναι ἴσως μέρος τῆς ἴδιας της ρωσικῆς ψυχῆς.
Τὸ βλέπομε αὐτὸ στὴ θεολογικὴ σκέψη τοῦ Μπουλγκάκοβ ἢ ἀκόμα καὶ τοῦ μακαριστοῦ Γέροντα Σωφρονίου τοῦ Essex.
Εἶναι ἄραγε αὐτὸ ἀληθινὸ καὶ γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι;

Ἄλλοι, βαθύτεροι γνῶστες τοῦ Ντοστογιέφσκι, θὰ πρέπει νὰ ἀπαντήσουν στὸ ἐρώτημα αὐτό. Προσωπικά, ἔχω τὴ γνώμη ὅτι, ἐνῶ ὁ Σταυρὸς καὶ ἡ ὀδύνη εἶναι γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι ἡ μόνη, ἀληθινὴ καὶ ἀδιαμφισβήτητη πραγματικότητα μέσα στὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη, τὸ μόνο ἀντίδοτο στὴ γελοιότητα τῆς ἠθικῆς ποὺ ἀγνοεῖ τὸ παράλογο τῆς συνύπαρξης μέσα στὸν ἴδιο ἄνθρωπο τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ, ἐντούτοις δὲν εἶναι γιὰ τὸν Ρῶσο συγγραφέα τὸ ἔσχατο μεταφυσικὸ ἀγαθό.
Τὸ ἔσχατο μεταφυσικὸ ἀγαθὸ εἶναι γι’ αὐτὸν ἡ ὑπέρβαση τῆς ὀδύνης, ὄχι ἡ ὀδύνη καθαυτή. 

Ὁ Σταυρὸς εἶναι ἡ μόνη ἀληθινὴ πραγματικότητα στὴν ὕπαρξη, ἀλλὰ ὄχι καὶ ἡ ἔσχατη.

Στὸ τέλος τοῦ τμήματος ποὺ ἐπιγράφεται: «Οἱ δοκιμασίες μιᾶς ψυχῆς» στοὺς ἀδελφοὺς Καραμάζοβ, ὁ Ντιμίτρι βλέπει ἕνα τρομερὸ ὄνειρο.
Στὰ κατάλοιπα ἑνὸς καμένου χωριοῦ μία χωρικὴ γυναίκα προσπαθεῖ νὰ ξεφύγει καὶ νὰ σωθεῖ, καὶ δίπλα της ἕνα βρέφος ποὺ ὑποφέρει ἀπὸ τὴν πείνα προσπαθεῖ νὰ θηλάσει ἀπὸ τὸ ξερὸ στῆθος τῆς μητέρας του.
Τότε ὁ Ντιμίτρι, γράφει ὁ Ντοστογιέφσκι, «αἰσθάνθηκε ἕνα αἴσθημα οἴκτου, ποὺ ποτὲ ἄλλοτε δὲν τὸ εἶχε νιώσει, νὰ ἀνεβαίνει στὴν καρδιά του, νὰ θέλει νὰ κλάψει, νὰ κάνει κάτι γιὰ ὅλους αὐτούς, ἔτσι ὥστε τὸ βρέφος νὰ μὴν κλαίει πιά, ἡ μαύρη καὶ κάτισχνη μάνα του νὰ μὴ δακρύζει, νὰ μὴν ὑπάρχουν πιὰ ἀπ' ἐδῶ καὶ πέρα δάκρυα».

Ἔτσι ὁ Ντοστογιέφσκι ὁραματίζεται τὸ ἔσχατο ἀγαθὸ πέρα ἀπὸ τὴν ὀδύνη.
Ὁ Σταυρὸς πρέπει νὰ ξεπεραστεῖ ἀπὸ τὴν ἀνάσταση.
Δὲν ἔχει θέση στὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ ὁ πόνος.
Ἡ ἀγάπη ἀγκαλιάζει τὴν ὀδύνη, ὄχι γιὰ νὰ τῆς δώσει μεταφυσικὸ περιεχόμενο, ἀλλὰ γιὰ νὰ τὴ μετατρέψει σὲ χαρά.
Ὁ Ντοστογιέφσκι δὲν τὸ λέγει, ἀλλὰ τὸ ὑπονοεῖ: ἡ Θεία εὐχαριστία εἶναι πρόγευση τῆς χαρᾶς, ὄχι τῆς λύπης -οὔτε κἄν τῆς χαρμολύπης.

Εἴπαμε ὅτι οἱ ἥρωες τοῦ Ντοστογιέφσκι εἶναι μεῖγμα καλοῦ καὶ κακοῦ καὶ ὅτι μάταια θὰ ἀναζητούσαμε ἀνάμεσά τους τὸν ἠθικὰ τέλειο.
Ἡ ὀδύνη εἶναι ἡ μόνη ἀλήθεια ποὺ μὲ τὴν ἀποδοχή της, ἰδιαίτερα στὸ πρόσωπο τοῦ Ἄλλου, ὑπερβαίνομε τὸν μηδενισμὸ καὶ καταλαβαίνομε ὅτι ἀξίζει νὰ ὑπάρχομε.
Ἀλλὰ πέρα ἀπὸ ὅλα αὐτά, ἐκεῖνο ποὺ δίνει νόημα στὴν ὕπαρξη εἶναι ἡ ἀνάσταση.

«Ὥστε στ' ἀλήθεια λέει ἡ θρησκεία, πὼς ὅλοι μας θὰ σηκωθοῦμε ἀπὸ τοὺς νεκροὺς καὶ θὰ ξαναζήσουμε καὶ θὰ ξαναδοῦμε πάλι ὁ ἕνας τὸν ἄλλο;
»Τὸ δίχως ἄλλο θ' ἀναστηθοῦμε... Καὶ χαρούμενα, εὔθυμα θὰ διηγηθοῦμε ὁ ἕνας στὸν ἄλλο ὅσα γίνανε... Ἀπάντησε ὁ Ἀλιόσα.
— Ἂχ πόσο ὄμορφα θὰ εἶναι τότε, ξέφυγε τοῦ Κόλια.
— Καὶ τώρα λοιπὸν ἂς τελειώσουμε τοὺς λόγους κι ἂς πᾶμε στὸ τραπέζι τῆς παρηγοριᾶς... 

Νὰ μας τώρα, ποὺ πηγαίνουμε χέρι μὲ χέρι».

Ἡ ἀνάσταση, τὸ τραπέζι τῆς εὐχαριστίας, ἡ κοινωνία τῆς ἀγάπης -νὰ τὸ ὕψιστο ἀγαθὸ γιὰ τὸν Ντοστογιέφσκι.
Αὐτὸ εἶναι τὸ ἀποκορύφωμα τοῦ τελευταίου, τοῦ πιὸ μεγάλου ἔργου του.
Ἴσως ἂν ζοῦσε περισσότερο, νὰ μᾶς περιέγραφε τὴν Βασιλεία μὲ τὴν ἴδια γλαφυρότητα ποὺ μᾶς περιέγραψε τὸν Σταυρὸ στὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη.

agiazoni – [2fA]

"Μια είδηση για άντρες.. "

Η  ΕΙΔΗΣΗ
«Σοκ έχει προκαλέσει στη Θεσσαλονίκη η είδηση του θανάτου ενός 38χρονου, που έπεσε στο κενό από μπαλκόνι 5ου ορόφου εμπορικού κέντρου, στη δυτική είσοδο της πόλης…  … »

ΚΙ  ΕΝΑ  ΚΕΙΜΕΝΟ της αδελφής του, που έγραψε 5 μέρες μετά:

"Ο αδερφός μου ο Βύρωνας ήταν ένα πανέξυπνο, ταλαντούχο παιδί.
Το έλεγαν όλοι.
Το έλεγαν οι δάσκαλοί του, οι φίλοι του, και όσοι τον είχαν γνωρίσει.
Το έλεγαν, αργότερα, οι συμφοιτητές του και οι καθηγητές του στη σχολή όπου φοιτούσε.
Η οικογένειά του, όλοι εμείς, ξέραμε πως ήταν ένα παιδί με χιούμορ, ευφυής, ευαίσθητος, δημιουργικός.
Με έκανε συχνά να γελάω. Μου άρεσε πολύ να περνάω χρόνο μαζί του.
Δεν μαλώναμε, ούτε τρωγόμασταν όλη την ώρα, όπως κάνουν συχνά τα αδέλφια. 

Ήξερε να αγκαλιάζει, να χαϊδεύει, να δείχνει τρυφερότητα.
Με φώναζε "ζουζούνι". Ήταν ένας άνθρωπος με ικανότητες.
Του άρεσε η ορειβασία, η αναρρίχηση, έπαιζε βιολί, κιθάρα, και γρατζουνούσε που και που ένα μπαγλαμαδάκι.
Ήταν καλός στις τέχνες αλλά και στις τεχνικές...
Είχε σπουδάσει στα ΤΕΙ Θεσσαλονίκης, Ηλεκτρονικός.
Είχε μάθει πολεμικές τέχνες, και κυρίως TAE KWON DO.
Στο στρατό, ήταν δόκιμος αξιωματικός. Τα τελευταία χρόνια εργαζόταν σε μια εταιρεία βιοτεχνολογίας στη Θεσσαλονίκη.

Τον αδερφό μου δεν τον έχασα μέσα σε μια μέρα.

Τον έχασα ξαφνικά, το απόγευμα της 31ης Οκτωβρίου 2018, όμως ο αδερφός μου πέθαινε εδώ και πολύ καιρό, λίγο λίγο.
Τον αδερφό μου άρχισα να τον χάνω όταν ο πατέρας του, του έλεγε να μην είναι "τόσο ευαίσθητος" γιατί οι άντρες πρέπει να είναι σκληροί.
Από τότε προσπαθούσε να αποδείξει με κάθε τρόπο ότι ήταν "άντρας".

Έχασα ακόμη ένα κομμάτι του, όταν γύρισε από το στρατό, τσακισμένος, επειδή κάποια σαδιστικά τσογλάνια που έχουν πρόβλημα με την ευαισθησία ως γνώρισμα του αντρικού φύλου, και τον κορόιδευαν γι' αυτό, τον νάρκωσαν ένα βράδυ ρίχνοντας μια ουσία στο ποτό του που τον άφησε αναίσθητο και τον κακοποίησαν σεξουαλικά.
Έχασα ένα ακόμη κομμάτι του, όταν άρχισε να έχει παραισθήσεις, και να ακούει φωνές, και η ψυχιατρική του είπε ότι είναι σχιζοφρενής, και η κοινωνία τον φόρτωσε με τύψεις για μια απλή βιοχημική ανισορροπία στο νευρικό του σύστημα, και το στίγμα του ψυχικά ασθενούς.
Έχασα ένα ακόμη κομμάτι του, όταν ο πνευματικός στον οποίο πήγε για να τον βοηθήσει, του είπε ότι οι φωνές που ακούει είναι ο Σατανάς και πρέπει να κάνει μετάνοιες και να εξομολογείται συνέχεια τις αμαρτίες του, γεμίζοντάς τον ενοχές για πράγματα που δεν ήταν δική του ευθύνη.

Αλλά ο αδερφός μου δεν ήθελε να είναι θύμα. Πάλεψε με όλα.
Στην θέση του, με την ασθένειά του, κανείς δεν δουλεύει.
Όμως ο αδερφός μου, εδώ και χρόνια, σηκωνόταν κάθε πρωί και πήγαινε στη δουλειά.
Έπαιρνε τα φάρμακά του, μάζευε το κουράγιο του, το πείσμα του, την ακλόνητη θέλησή του για ζωή, και προχωρούσε.
Στο εργασιακό του περιβάλλον, αντιμετώπισε το ίδιο bullying που είχε αντιμετωπίσει σε όλη του τη ζωή από τους "άντρες" που ήταν "αδέρφια" του.
Σε ένα εργασιακό περιβάλλον όπου η λεκτική (ακόμα και η σωματική βία) ήταν αποδεκτή ως δείγμα ανδρισμού, όπου οι τσακωμοί και οι απειλές ήταν η καθημερινότητα, όπου για κάθε στραβό το οποίο προκάλεσε η οικονομική κρίση και που η συναισθηματική φόρτιση των αφεντικών του έπρεπε να εκτονωθεί πάνω στον ίδιο, κι αυτό ήταν ΟΚ, επειδή αυτό είναι ο ανδρισμός, ο αδερφός μου έχανε τον εαυτό του μέρα με την ημέρα.

Δούλευε ασταμάτητα, χωρίς κανένα ρεπό, εφτά μέρες τη βδομάδα, ακόμη και χωρίς λεφτά.
Δούλεψε μέχρι που έλιωσε, και έγινε από 80 σχεδόν 60 κιλά.
Δούλεψε ασταμάτητα για να αποδείξει ότι δεν είναι ο σχιζοφρενής με το στίγμα του τρελού και του ανίκανου, δούλεψε για να αποδείξει ότι οι άντρες αντέχουν τα πάντα, δούλεψε για να προσφέρει ακόμη κι όταν δεν αμειβόταν, γιατί θεωρούσε ότι η δουλειά του ήταν κοινωνικό λειτούργημα, δούλεψε κάτω από συνθήκες που οποιονδήποτε θα τον είχανε τσακίσει.
Τον είχα παρακαλέσει άπειρες φορές να φύγει, να ξεκουραστεί, να φροντίσει τον εαυτό του.
Η μητέρα μου του είπε ότι δε χρειάζεται να εργαστεί για ένα διάστημα, ότι είχε αποδείξει με χίλιους τρόπους ότι είναι ικανός, ότι μπορούσε να βρει δουλειά οπουδήποτε αλλού.
Αυτός επέλεξε να μείνει σε μια εταιρεία που βούλιαζε από τα χρέη για να βοηθήσει τα αφεντικά του που τους θεωρούσε φίλους του.

Και μια μέρα, ο αδερφός μου, χωρίς να πει λέξη, χωρίς να πει τίποτα σε κανέναν, χωρίς να αφήσει τίποτα πίσω του, ούτε ένα σημείωμα, πήδηξε στο κενό.

Τον αδερφό μου δεν τον έχασα σε μια μέρα.
Τον έβλεπα να καταρρέει μια ζωή και να σηκώνεται και να παλεύει ξανά και ξανά, να αρνείται να παραιτηθεί, να παλεύει για το δικαίωμα στη ζωή.
Ο αδερφός μου αντί να αγκαλιάσει τον εαυτό του και την ευαισθησία του, προσπάθησε με κάθε τρόπο να την αρνηθεί, γιατί "έτσι είναι οι άντρες"¨.
Και μια μέρα, δεν άντεξε. Δεν γνωρίζω τι συνέβαινε μέσα στο μυαλό του τη μέρα εκείνη που βούτηξε στο κενό.
Πονάω στη σκέψη ότι στις τελευταίες του στιγμές μπορεί να πανικοβλήθηκε, να πόνεσε, να υπέφερε.
Αλλά αυτό που με πονάει περισσότερο, είναι ότι τον έβλεπα να χάνεται, κομμάτι - κομμάτι τη φορά, και κανείς, μα κανείς, δεν βρήκε τον τρόπο να τον βοηθήσει.
Ούτε οι γιατροί, ούτε τα φάρμακα... Ούτε κι εγώ.

Οι κοντινοί μου άνθρωποι νιώθουν ενοχές γιατί δεν κατάφεραν να σταματήσουν αυτό που του συνέβη. Σε κανέναν όμως δεν είχε πει ότι είχε σκοπό να το κάνει.
Δεν φταίνε αυτοί.
Είναι ανήμποροι μπροστά στη λαίλαπα της πατριαρχίας.
Είναι ανήμποροι μέσα σε ένα σύστημα που μαθαίνει τους άντρες, ότι όχι μόνο δεν είναι μεμπτό, αλλά είναι αποδεκτό να χρησιμοποιούν βία για να υπάρχουν.
Ότι πρέπει να ασκούν βία, για να έχουν την εξουσία.
Ότι αυτός είναι ο λόγος της ύπαρξής τους. Η δύναμη.
Αυτός είναι ο ανδρισμός.
Δεν επιτρέπεται κανείς να είναι αδύναμος, άρρωστος, ευαίσθητος, δεν επιτρέπεται να μην εργάζεται, γιατί είναι άχρηστος αν δεν το κάνει.
Στον καπιταλισμό είσαι άχρηστος, όταν δεν είσαι παραγωγικός.

Αν δεν είχε ασκηθεί τόση βία πάνω στο γλυκό του σώμα, ο αδερφός μου θα ζούσε. 

Θα ζούσε γιατί η οικογένειά του δεν του φέρθηκε σαν "ψυχικά ασθενή", δεν τον απέρριψε, δεν τον έκλεισε στο τρελοκομείο, δεν τον έδεσε σε ένα κρεβάτι ψυχιατρείου και δεν τον χαπάκωσε μέχρι θανάτου, να τον ξεφορτωθεί και να τον παρατήσει.
Η οικογένειά μου τον αγάπησε και τον στήριξε, ακόμη κι όταν δεν συμφωνούσε με την απόφασή του να εργάζεται μέχρι να διαλυθεί.
Πολύ εύκολα κάποιοι μιλάνε για "ψυχική ασθένεια" και αυτοκτονία.
Είναι ένας τόσο γρήγορος και βολικός τρόπος για να ξεφορτωθεί κανείς την ευθύνη για όλα όσα συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας, για την βία που ασκείται σε όλους και που θεωρείται αποδεκτή.
Τη βία του πατέρα προς τον γιο, τη βία του αξιωματικού προς τον δόκιμο, την βία του ιερέα προς τον "αμαρτωλό", την βία του εργοδότη προς τον εργαζόμενο, τη βία του ψυχίατρου προς τον ασθενή.

Δεν είστε άντρες. Ο αδερφός μου άξιζε όσο χίλιοι από εσάς.
Ο θάνατός του είναι και δική σας ευθύνη, γιατί μου τον κλέβατε, όλα αυτά τα χρόνια, παίρνοντας κάθε φορά ένα κομμάτι του.
Δεν είστε άντρες.
Είστε κλέφτες, υπάνθρωποι και απάνθρωποι, και αν υπάρχει δικαιοσύνη, σε αυτό τον κόσμο, ελπίζω να πάρετε αυτό που σας αξίζει".

Anastasia Bartzoulianou

thestival

fb - Florian Schmitz – Δημήτρης Τζανακάκης
[2φΑ]

                                                                 

"Θέληση και Ελευθερία "

π. Γεώργιος Φλωρόφσκυ  -  Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΛΗΣΗΣ

Η θέληση του ανθρώπου για να θεραπευτεί πρέπει να στραφεί από μόνη της στον Θεό. 

Πρέπει να υπάρχει μια ελεύθερη και αυθόρμητη ανταπόκριση αγάπης και λατρείας, μια ελεύθερη μεταστροφή.
Η θέληση του ανθρώπου είναι δυνατόν να ιαθεί μόνο μέσα στο μυστήριο της ελευθερίας.
Μόνο με την ελεύθερη αυτή προσπάθεια εισέρχεται ο άνθρωπός στην καινή, αιώνια ζωή, που αποκαλύπτεται εν Χριστώ Ιησού.

Η πνευματική αναγέννηση μπορεί να συντελεσθεί, μόνο μέσα στην τέλεια ελευθερία, μέσα στην υπακοή της αγάπης, στην αυτο-αφιέρωση στον Θεό, εν Χριστώ.
Το κακό όμως, όπως και η αμαρτία, οφείλονται στην βούληση.
Ο Θεός ουδέποτε πιέζει τον άνθρωπο και η κοινωνία με Αυτόν δεν είναι δυνατόν να επιβληθεί στην ισχυρογνωμοσύνη.

Κατά την φράση, μάλιστα, του Αγίου Μάξιμου, «το πνεύμα δεν δημιουργεί ένα ανεπιθύμητο αποτέλεσμα, αλλά μεταμορφώνει έναν σκοπό μέσα στην θέωση».

florovsky – [2fA]

"Ἀναγωγικός πολιτισμός "

Ἀνατολή ἀνατολών
-  ἀπό την Κατερίνα Αθηνιώτη-Παπαδάκη

….   Ἐντρυφήσαμε σέ ὁδούς ἀλλοτρίους καί κλονίστηκε ἡ ἀληθινή μας φύση.
Ὁ ἱερός μίτος τῶν γενεῶν μεταποιήθηκε σκόπιμα σέ χάσμα γενεῶν.
Ἡ νεότητα ἀπογυμνώθηκε και ἀποκόπηκε ἀπό τήν  παραδόση πού γνώριζε λειτουργικούς τρόπους ζωῆς καί ἐνατένισης, ἡ παιδεία ἀφοῦ στραγγάλισε τόν σεβασμό καί τό δέος, εὐνούχησε ἀπό τά χέρια μας τόν νοῦ καί τήν καρδιά μας.
Στριμώξαμε τόσες χρηστικές πληροφορίες στόν ἐγκέφαλό μας, πού ἀπομύζησαν τήν θεία δροσιά μας.

Καί ἐνῶ ἐρημοποιημένη ἡ ὕπαρξη στενάζει, στά ἀνοιχτά διάσελα, στίς βαθύσκιες ρεματιές, στά ἀγναντερά ἀκρωτήρια, ἀλλά καί στίς πολύβουες πολιτείες, κατάσπαρτα ξωκλήσια καί ἐκκλησιές ἐπιμένουν νά συγυρίζουν καί νά ἀνάβουν τήν ἱερότητα τῆς ἀνθρώπινης πνοῆς.
Τό Κυριακάτικο σήμαντρο ἐπιμένει νά ταράζει τόν λήθαργο τῆς ἄνω θρώσκουσας φύσης μας.

Ὁ πολιτισμός μας ξεκινᾶ ἀπό τό ψωμί.
Τό ψωμί πού σάν ἔπεφτε κάτω τό ἀσπαζόμασταν γιατί ἦταν ζυμωμένο μέ τό προζύμι τοῦ σταυροῦ. Ἡ θεολογία ἦταν κίνηση κάθε πού ἡ μητέρα σταύρωνε τό ρουχαλάκι πρίν μᾶς τό φορέσει, ὑπογράφοντας βιωματικά τό «ὅσοι εἰς Χριστόν ἐβαπτίσθητε, Χριστόν ἐνεδύσασθε».
Ἡ ραχοκοκαλιά τῆς μέρας ἦταν ἡ προσευχή.
Στό ξύπνημα, στό γεῦμα, στό δεῖπνο, πρίν τήν παράδοση στόν ὕπνο, στήν ἐργασία, στή δοκιμασία, στή χαρά καί στή λύπη, στόν χαιρετισμό καί στόν ἐγκαινιασμό κάθε ἔργου.

Στήν πόρτα τοῦ σπιτιοῦ ἔστεκε σάν ἄγγελος διακονίας  ἡ γυναῖκα που ξεπροβόδιζε σταυρώνοντας τούς ἀγαπημένους της.
Μέχρι νά ἐπιστρέψουν ἔπρεπε τά χέρια της νά κάνουν ἀφομοιώσιμα τά ἀγαθά πού προσκομισθήκαν στό σπιτικό της, ὄχι ἁπλῶς για νά τραφοῦν ἀλλά γιά νά θραφοῦν ὅλες οἱ  ἐπιούσιες ἀνάγκες τῆς ὕπαρξης.
Ἔτσι βασικό συστατικό δέν ἦταν μόνο τό λάδι ἀλλά καί τό ἔλεος τῆς θείας ἀγάπης πού συνεργοῦσε μέ τήν  ὑπομονή της.

Ὁ πολιτισμός μας ἔχει τήν ταυτότητα τοῦ ἄρτου τοῦ ἐπιούσιου, τοῦ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβάντος.
Πολιτισμός μετάληψης, μέθεξης, μετάνοιας, μεταμόρφωσης, τά ἄνω ζητῶν καί ὄχι πληροφορίας, γνώσης καί σοφίας τά κάτω φρονῶν.
Ἀνάταση καί ἀνάσταση χρωστᾶμε στή ζωή μας καί ὄχι παράταση καί παράσταση.

Ὁ πολιτισμός μας εἶναι  ἀναγωγικός.
Στίς ἐκκλησίες μας καθετί ἔχει λογοποιηθεῖ ἔτσι πού νά ἀνάγει τόν πιστό πρός τόν Θεό Λόγο. 

Οἱ τοῖχοι χάνουν τό βάρος τους μέ τήν ἁγιαστική θαλπωρή τῶν εἰκονογραφημένων ἁγίων, ὁ θόλος μοιάζει μέ οὐρανό καί κοιλία πού μᾶς κυοφορεῖ ἐν Χριστῶ.

Ἡ ὑμνογραφία μετουσιώνει τή γλῶσσα σέ κλίμακα.
Στό πετραχήλι τοῦ ἱερέως ὡς κρόσσια κρέμονται οἱ ψυχές.
Ζῶντες καί κεκοιμημένοι συνεσθίουμε Χριστό.
Ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα δέν ἀπουσιάζει κανείς. «Τὰ ἄνω τοῖς κάτω συνεορτάζει, καὶ τὰ κάτω τοῖς ἄνω συνομιλεῖ», ὁλόκληρος ὁ ναός ὡς σταυρός ἤ  κιβωτός σωτηρίας μᾶς ἀνυψώνει πάνω ἀπό τίς βιωτικές μέριμνες στήν βαθιά εἰρήνη τῆς Βασιλείας.

Ἄν πρέπει νά δώσουμε ἕνα ὄνομα  στόν πολιτισμό πού πρέπει νά ἀποζητήσουμε, ὥστε οἱ  «ἐν σκότει καί σκιά» νά ἐπιστρέψουμε εἰς «τήν ἀλήθειαν» τῆς ὀντολογικῆς μας φύσεως, δανειζόμενη τήν ὑμνογραφική γλῶσσα, θά ἀποτολμοῦσα τό: «Ἀνατολή ἀνατολῶν».

antifono – [2fA]

"Λόγος για να χαρείς "

Ο Άγιος Αντώνιος

-  Søren Kierkegaard

….   Τι είναι η χαρά ή τι σημαίνει να είναι κάποιος χαρούμενος;
Σημαίνει να είναι αληθινά παρών στον εαυτό του.
Ωστόσο, το να είναι κάποιος αληθινά παρών στον εαυτό του, είναι αυτό το «σήμερα», αυτό το να είναι σήμερα, αληθινά να είναι σήμερα..    ....

Συνεπώς, το ότι γεννήθηκες, ότι υπάρχεις, ότι «σήμερα» λαμβάνεις τα αναγκαία για την ύπαρξή σου, το ότι γεννήθηκες, ότι έγινες ένα ανθρώπινο ον, ότι μπορείς να βλέπεις - συλλογίσου αυτό… ότι μπορείς να βλέπεις, ότι μπορείς να ακούς, ότι οσφραίνεσαι, ότι έχεις την αίσθηση της γεύσης, ότι μπορείς να αισθάνεσαι·
ότι ο ήλιος ακτινοβολεί για σένα και για χάρη σου, ότι όταν κουράζεται, το φεγγάρι αρχίζει να φωτίζει και τα αστέρια να λαμποκοπούν·
ότι έρχεται ο χειμώνας, ότι όλη η φύση μεταμφιέζεται, προσποιείται ότι είναι ένας ξένος -και το κάνει αυτό για να σε ευχαριστήσει- ότι έρχεται η άνοιξη, ότι έρχονται τα πουλιά σε μεγάλα σμήνη -και το κάνουν αυτό για να σου φέρουν χαρά·
ότι οι πρασινάδες ανθίζουν, ότι το δάσος στολίζεται σαν νύφη -και το κάνει αυτό για να σου δώσει χαρά·
ότι έρχεται το φθινόπωρο, ότι τα πουλιά αποδημούν, όχι για να φανούν σπάνια και πολύτιμα, 

ω, όχι, αλλά για να μην τα βαρεθείς·
ότι το δάσος κρύβει την πολυτελή φορεσιά του για χάρη της επόμενης φοράς, ώστε να σου δώσει χαρά την επόμενη φορά…
και όλα αυτά υποτίθεται, ότι δεν είναι λόγος για να χαρείς!...

Ω, ας τολμούσα να σε επιπλήξω - αλλά από σεβασμό στο λουλούδι και στο πουλί, δεν τολμώ - και συνεπώς, αντί να πω ότι δεν υπάρχει τίποτα για να χαρείς, θα πω:
Αν όλα αυτά δεν είναι λόγος για να χαρείς, τότε δεν υπάρχει τίποτα για να χαρείς.

ΑΡΧΑΓΓΕΛΩΝ ΤΟΠΟΣ

[2fA] 

"Η θέα του Ουρανού "

Το βλέμμα ενός αληθινού χριστιανού... 

-  π. Λίβυος

Έναν αληθινό χριστιανό και άγιο άνθρωπο, σαν τον συναντήσεις έστω και για μια στιγμή στην ζωή σου, εάν επιτρέψει ο Θεός τα μάτια σας να κοιταχτούν για ελάχιστα δευτερόλεπτα, δεν πρόκειται ποτέ να τον ξεχάσεις.
Αρκεί μια στιγμή, ώστε να σημαδέψει για πάντα την ζωή σου.
Και τούτο, γιατί δεν υπάρχει πάνω στη γη πιο ιλαρό και αγαπητικό βλέμμα, από εκείνο ενός αγίου ανθρώπου.
Εκεί μέσα βλέπεις και συναντάς την αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο και την κτίση ολάκερη.

Δεν ξέρεις το γιατί μα θες να τον κοιτάς, να τον παρατηρείς, σε κάθε εκδήλωση και κίνηση του, σε κάθε λόγο και πράξη του, σαν κάτι να σου θυμίζει μια χαμένη εμπειρία που όμως ζει μέσα σου, μια παλιά ιστορία βαθιά χαραγμένη στην ψυχική σου μνήμη, λες και στο πρόσωπο του ξαναζείς τον χαμένο παράδεισο που διψάς με όλα τα κύτταρα σου.

Και τα μάτια του μακαριστού μητροπολίτη Σιατίστης κ. Παύλου, είχαν αυτή την θέα. 

Τη θέα του Ουρανού.
Στην επιφάνεια κυματισμοί μιας ζωής γεμάτη δοκιμασίες και σταυρικές θυσίες και στον βυθό γαλήνη και φως Χριστού.
Νύχτες λυγμών και καλημέρες δοξολογίας, πάλη και παράκληση, μάχη και ειρήνη μαζί. 

Ο μακαριστός Σιατίστης κ. Παύλος είχε το βλέμμα του αληθινού χριστιανού, βλέμμα χαρμολύπης.
Χαραγμένη ματιά στα βαθιά σκοτάδια μιας νύχτας που ξημερώνει ο Χριστός.

Γι’ αυτό από εχθές που η πένθιμη καμπάνα της Σιάτιστας ήχησε, οι καρδιές όσων των γνώρισαν έστω και για ένα λεπτό, μίλησαν συνομολογώντας ότι στο βλέμμα και άγγιγμα του, είδαν τον Θεό.
Τέτοια βλέμματα δεν ξεχνιούνται, γιατί μας θυμίζουν αυτό που είμαστε και μπορούμε να γίνουμε, τέκνα της Βασιλείας Του.

Γέροντα θα μας λείψεις, ήσουν η φωνή της εκκλησίας που αγαπάμε.
Επέτρεψε μας να πούμε, ότι είναι μεγάλη η απώλεια σου για την εκκλησία μας.
Αιωνία σου η μνήμη.

fb – [2fA]

Διαδρομές

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ

Άπόρρητες για αδηφάγους οφθαλμούς

ανήλεες πορείες

δεσμευτικές συναινέσεις και νεύματα αποδοχής

σε  αυθόρμητες προσωπογραφίες,

αν ζητάς διευκρινήσεις και καθοδήγηση

δεν ανήκεις στο τοπίο αυτό·

ο χώρος προϋπάρχει αυθεντικά άμεσος να κατευθύνει

τον καλλιτέχνη – η τέχνη αντανακλά το πρώτο κάλλος

του δημιουργού της

οι σκέψεις σχηματίζουν σμήνη ταχύπλοα, το ίδιο

οι ιδέες και οι φευγαλέες κριτικές -

τα αισθήματα παραμένουν οι μόνοι γνήσιοι

εκφραστές της αρμονίας

η θέληση και η ελευθερία είναι οι αδελφές

που συνταιριάζουν το οικείο άγνωστο

με το άγνωστο επιθυμητό.

Δεν προσπαθώ πια να προσεγγίσω
το ανέφικτο

απέτυχα στην αυτοκριτική μου

μα φέρω αναλλοίωτη την εικόνα

του χαμένου δειλινού

ελπίζοντας στη γλυκύτητα της συγγνώμης.

Μ Ψ

"Εξήντα-ένα χρόνια μνήμης "

Αικατερίνα Νικολάου Βουβάλη

Εξήντα-ένα χρόνια μνήμης σήμερα, της Αικατερίνας, χήρας του Μεγάλου Ευεργέτου
της Καλύμνου και ιδρυτού του κορυφαίου παγκοσμίως Οίκου Εμπορίας Σπόγγων, Νικολάου Εμμ. Βουβάλη.
Ημέρα μνήμης επίσης και του αδελφού της, Παντελεήμονα Αντ. Πελεκάνου.

Η «θεία Κατερίνα» ή «Κυρά» για τους συγγενείς και φίλους ή και «Βουβαλίνα» για τους γνωστούς και τον κόσμο, υπήρξε επί δεκαετίες εμβληματική μορφή της Καλύμνου με την πολύπλευρη φιλανθρωπική και κοινωφελή δράση της.

Την παρουσία της στο Νησί εξακολουθούν να θυμίζουν κατά κύριο λόγο, το «Μοναστηράκι» της ή εκκλησάκι «Της του Θεού Ειρήνης» (Μνημείο ιστορικό και διατηρητέο, κατά το Υπουργείο Πολιτισμού), το Μουσειακό Αρχοντικό Βουβάλη και το «Ίδρυμα Αικατερίνης Νικολάου Βουβάλη» επίσης ή «Ίδρυμα Ελέους».

Στην οικογενειακή φωτογραφία (1913), ο Νικόλαος Βουβάλης (αριστερά), με τους κύριους στενούς συνεργάτες του – την σύζυγο του Κατερίνα όρθια πίσω του, δίπλα του τον αδελφό της Παντελή Αντ. Πελεκάνο (στα πόδια του ο γιος του Anthony και όρθια πίσω του η σύζυγος του Domenica) και δίπλα σ’ αυτόν, τον νεώτερο αδελφό της Κατερίνας, Σόλωνα Αντ. Πελεκάνο.

Ο Νικόλαος Βουβάλης απεβίωσε το 1918.
Ο Παντελής Πελεκάνος, είκοσι χρόνια μετά, το 1938 στις 13 Ιανουαρίου.
Η Αικατερίνα Πελεκάνου-Βουβάλη, στις 13 Ιανουαρίου το 1958 και
τέλος ο Σόλων Πελεκάνος, ακριβώς μετά 10 χρόνια, το 1968.

- Ο πίνακας-πορτρέτο είναι έργο του Καλύμνιου ζωγράφου Νικόλαου Μάγγου.

Μ-[2φΑ]

"Ανεστραμμένη φύσις "

π. ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
-  "ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ"

Το 1910 ένα δωδεκάχρονο αγόρι σ’ ένα μικρό χωριό της Ηπεί­ρου, το Παλαιοσέλι Κονίτσης, ξημερώνοντας τα Θεοφάνεια (στις τέσ­σερις περίπου το πρωί), σηκώθηκε και βγήκε στην αυλή.
Τα πάντα ήσαν σκεπασμένα από χιόνι και το κρύο πολύ δυνατό.

Μόλις το παιδί άνοιξε την πόρτα κι έκανε το πρώτο βήμα, κοκάλωσε από την έκπληξη και τον θαυμασμό.
Είδε ολόκληρη τη φύση ανε­στραμμένη! Τα είδε δηλαδή όλα ανάποδα.
Τα βουνά, τα σπίτια, τα δέν­δρα, ακόμη και τον ουρανό πού ήταν καθαρός και γεμάτος αστέρια. 

Τα κλαδιά κάτω και οι ρίζες των δένδρων επάνω.
Οι στέγες με τα κεραμί­δια των σπιτιών κάτω και τα θεμέλια τους επάνω.
Οι μάνδρες των αυλών και αυτές ανάποδα. Και τα βουνά το ίδιο…
Και τον Αώο ποταμό να κυλά αντίστροφα, από κάτω προς τα πάνω!

Τι το παράδοξο; Μήπως ή Εκκλησία μας αυτή την ήμερα δεν βε­βαιώνει θριαμβευτικά:
«Ό Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω…»;

Όταν το παιδί κάπως συνήλθε από την γλυκεία εκείνη έκπληξη, γύ­ρισε, για να μπει μέσα στο σπίτι και είδε ότι όλα ήσαν πλέον φυσικά.
Στράφηκε όμως αμέσως προς τα έξω… Και να, η αυτή ανεστραμμένη φύσις…
Ή ίδια προηγούμενη ακατάληπτη εικόνα σε μια γαληνόμορφη, παράξενη, αχνή και διάχυτη φωτοχυσία!…
Δεν ήταν από το πάλλευκο χιόνι που είχε καλύψει σε μεγάλο ύψος τα πάντα· ούτε από τον κατακάθαρο ουρανό με το πλήθος των αστέρων.
Όχι, ήταν κάτι άλλο, πού κυρίευσε τις αισθήσεις και την παιδική ψυχούλα αυτού του αγοριού. 

Ήταν μια πρωτόγνωρη γαληνόμορφη φωτοχυσία, τέτοια πού δεν ξανάζησε ποτέ μέχρι πού πέθανε ογδόντα τεσσάρων ετών.
Και το δωδε­κάχρονο εκείνο αγόρι, ήταν ο πατέρας μου.

Πόσες άραγε ψυχές αμόλυντες και αγνές θα έχουν δει το παράδοξο αυτό γεγονός της ανεστραμμένης φύσεως;
Τις δύο – τρεις φορές που μου διηγήθηκε ό πατέρας μου αυτό το γεγονός, με τις ίδιες πάντοτε λέξεις, η φωνή του ήταν σιγανή, ταπεινή και από τα μάτια του έτρεχαν συνεχώς δάκρυα, που προκαλούσαν κατάνυξη και δέος!…

diakonima

fb - Panteleimon Krouskos
[2fA]

"Νύχτες ως το άπειρο.. "

Τάσος Λειβαδίτης
-  από τις "ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΤΑ ΑΛΟΓΙΣΙΑ ΜΑΤΙΑ"

….   Σ’ αναζητάω
σαν τον τυφλό που ψάχνει να βρει το πόμολο της πόρτας
σ’ ένα σπίτι που ’πιασε φωτιά.
Κι ο άνεργος που γυρίζει αργά, για να ’χουν όλοι κοιμηθεί
στο σπίτι…
να λιχνίζει κι ο κίνδυνος την ψυχή μας και να μένει ότι
πιο άγιο και καθαρό.
Νύχτες υψωμένες ως το άπειρο, κι ακόμα ψηλότερα, ως
τον εαυτό μας,
ωριμάζοντας το απίθανο και το οριστικό.

Ήρεμος και απόμακρος, σα μια πράξη που έγινε
και την ακολουθεί η σιωπή.
Αν η καλοσύνη είναι το χέρι του Θεού πάνω απ’ τον κόσμο,
η δικαιοσύνη είναι το πρόσωπο του μεγάλου ανθρώπινου πλήθους
μέσα μας.
Γιατί ο πόνος, ο απέραντος ανθρώπινος πόνος,
σ’ ανασηκώνει πάνω απ’ τον εαυτό σου.
Και τότε καταλαβαίνεις
τους πόνους του απείρου
όταν κοιλοπονούσε τον κόσμο.
Και τους πόνους της γης
για να γεννήσει ένα στάχυ.
Ή τους πόνους ολόκληρης
της αιωνιότητας, για να γεννηθεί κάποτε
ένα τραγούδι.

Και μέσα στη φωνή μας τρέμαν όλοι οι αιώνιοι χωρισμοί.
…μη μας στερήσεις ποτέ, ώ άγια, γλυκιά ζωή
την αγάπη μας για σένα!

Μα τα χέρια τους είναι τυφλά,
σακατεμένα απ’ το βάρος όλων αυτών
που δεν έδωσαν.
Άνθρωποι μικρόψυχοι μέσα στις αρετές τους, κι άλλοι
εξαγνισμένοι απ’ τις πελώριες αμαρτίες τους.
Κι ο κάθε πόνος μας είναι μια μυστική, πικρή επιστροφή
στην άγια ταπεινότητα των απλών πραγμάτων.

Δικές μας απαιτήσεις απ’ τους άλλους,
ενώ μαντεύαμε κι εκείνων τη μικρότητα
και τη δική μας υστεροβουλία.
Λόγια που τα προμελετήσαμε, μα που όταν
ήρθε η ώρα, δώσαν τη θέση τους
σε μια δειλή σιωπή…
Πού να πας τότε; Πού θα κρυφτείς! Τι την έκανες
την ανεπανάληπτη ζωή σου;
Γιατί στο βάθος, μας βασανίζει ανελέητα η απόγνωση
να ’χουμε κάτι ολότελα δικό μας…
Κι ο εγωισμός,
είναι κι αυτός ένας απελπισμένος τρόπος
να υπάρξεις.   ….

tleivaditis - [2fA]