"Προεόρτιος τόνος.. "

Απόσπασμα από το βιβλίο "Λογική Λατρεία", του Ι. Μ. Φουντούλη

Το στοιχείο εκείνο που έδωσε, ιδιαίτερο προπαρασκευαστικό και προεόρτιο τόνο στην προ των Χριστουγέννων περίοδο, είναι οι ύμνοι που παρεμβάλλονται στις ακολουθίες του εσπερινού, του όρθρου και του αποδείπνου των ημερών αυτών.

Η παρεμβολή γίνεται κατά ένα μεθοδικό και κλιμακωτό ανοδικό σύστημα.

Από την 21η Νοεμβρίου αρχίζουν να ψάλλονται οι καταβασίες των Χριστουγέννων «Χριστός γεννάται δοξάσατε…», από την 26η προστίθεται και το προεόρτιο κοντάκιο «Η Παρθένος σήμερον τον προαιώνιον Λόγον…»· από την 30η Νοεμβρίου αρχίζει η παρεμβολή και άλλων προεορτίων τροπαρίων.

Από την 20η Δεκεμβρίου το προεόρτιο στοιχείο κυριαρχεί πια στις ακολουθίες· κανόνες, στιχηρά, καθίσματα, εξαποστειλάρια, έχουν προεόρτιο χαρακτήρα.

Από αυτά τα πιο αξιοπρόσεκτα υμνογραφήματα που ψάλλονται κατά την περίοδο αυτή είναι σειρά αποστίχων με ακροστιχίδα κατ᾿ αλφάβητον, ποίημα Ρωμανού του Μελωδού, που κατανέμονται καθ᾿ ομάδας ως στιχηρά των αίνων, όλα του πλ. β´ ήχου και προσόμοια του πρώτου τροπαρίου της σειράς αυτής, που χαρακτηριστικά, μας δίδει και το θέμα όλων των άλλων:

«Αἱ ἀγγελικαί προπορεύεσθε δυνάμεις·
οἱ ἐν Βηθλεέμ ἑτοιμάσατε τήν φάτνην·
ὁ Λόγος γάρ γεννᾶται, ἡ Σοφία προέρχεται·
δέχου ἀσπασμόν ἡ Ἐκκλησία·
εἰς τήν χαράν τῆς Θεοτόκου, λαοί εἴπωμεν·
Εὐλογημένος ὁ Θεός ἡμῶν, δόξα σοι».

Τις ημέρες αυτές ψάλλονται κατά τα απόδειπνα και τα προεόρτια τριώδια και οι κανόνες, ποιήματα Συμεών του Μεταφραστού, που εξαρτώνται και κατά την ακροστιχίδα και κατά το περιεχόμενο από τα αντίστοιχα τριώδια της Μεγάλης Εβδομάδος.

Η προ των Χριστουγέννων εβδομάς παίρνει έτσι τον χαρακτήρα και πλέκεται κατά την μίμησιν της προ του Πάσχα Μεγάλης Ἑβδομάδος.
Η μίμησις κορυφούται την παραμονή των Χριστουγέννων με την ακολουθία των μεγάλων ωρών και του εσπερινού, που έχουν ποιηθεί κατά το πρότυπο των μεγάλων ωρών της Μεγάλης Παρασκευής και του μεγάλου εσπερινού του Πάσχα.

Share