"Το άγχος στη ζωή μας"

Όσο πιο ευαίσθητο είναι στη συνείδηση μας ένα θέμα, τόσο πιο προσεκτική πρέπει να είναι η προσέγγιση του. Τέτοιου είδους προσεγγίσεις που συνδυάζουν αρμονικά τη γνώση με το συναίσθημα, πάντοτε έχουν μια θέση στο "Φεγγάρι".

Ακολουθεί μια αξιόλογη θεώρηση του "άγχους", δοσμένη με ιδιαίτερα επιτυχημένες αναλογίες σαφήνειας, σφαιρικότητας, απλότητας και αγάπης, από μια καλή φίλη του μπλογκ, που την ευχαριστούμε θερμά!                                

[2φΑ]

Το άγχος στη ζωή μας

-  Από την ψυχολόγο Λίνα Αλεξανδράκη, 

[Ομιλία στον Επιμορφωτικό Εκδρομικό Όμιλο Λαυρίου, στις 06/ 04/ 2014]

Καλησπέρα σε όλους σας,

Αρχικά θα ήθελα να μου επιτρέψετε να συγχαρώ τον Επιμορφωτικό Εκδρομικό Όμιλο Λαυρίου γι’ αυτήν του την πρωτοβουλία, την οποία θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική για τον τόπο μας.

Αποτελεί, κατά τη γνώμη μου, ένα παράδειγμα ευαισθητοποίησης σε ένα θέμα τόσο καίριο όσο είναι η υγεία μας κι ευχαριστώ στ’ αλήθεια για την τιμή που κάνατε να συμμετάσχω σε αυτήν σας τη προσπάθεια.

Καθώς προσπαθούσα να αποφασίσω το θέμα της αποψινής μου ομιλίας, βρέθηκα μπροστά σε ένα σημαντικό δίλημμα.
Πολλά είναι αυτά που θα ήθελα να σας πω, όμως τελικά αποφάσισα να σας μιλήσω για ένα θέμα που φαίνεται να απασχολεί τους περισσότερους από εμάς: το θέμα αυτό είναι το άγχος.

Η εποχή στην οποία ζούμε είναι ομολογουμένως παράξενη.
Κι αυτό επειδή βιώνουμε ένα οξύμωρο γεγονός. Από τη μια πλευρά θεωρούμε πως η εποχή αυτή της ειρήνης και της προόδου είναι καλύτερη από όλες τις προηγούμενες, όμως από την άλλη νιώθουμε εγκλωβισμένοι μέσα σε προβλήματα που βλέπουμε ως αξεπέραστα.

Το αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης μέσα μας είναι το άγχος, το οποίο φαίνεται να ταλαιπωρεί σε μεγάλο βαθμό πάνω από τη μισή μερίδα του ελληνικού πληθυσμού.

Οι πηγές του άγχους

Είναι σίγουρα δύσκολο το να προσδιορίσουμε τι είναι εκείνο που μας προκαλεί άγχος, καθώς είμαστε όλοι διαφορετικοί μεταξύ μας.
Διαφέρουμε ως προς το χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία, έχουμε διαφορετική ανατροφή και βιώματα, ενώ ζούμε σε διαφορετικές συνθήκες.

Ας πούμε, ότι ο καθένας μας έχει το δικό του ιχνογράφημα ζωής που περιλαμβάνει επιτυχίες κι αποτυχίες, δυσκολίες και διλήμματα που αντιμετώπισε, ανθρώπους που τον απέρριψαν ή στάθηκαν δίπλα του και τον αγάπησαν, και τέλος όνειρα και στόχους για το μέλλον.

Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνες, υπάρχουν κάποια είδη άγχους που σχετίζονται με πολύ συγκεκριμένους φόβους και αφορούν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.

Έτσι, έχουμε ως πιο βασικό και κοινό το φόβο του θανάτου, ενώ ακολουθούν ο φόβος στην ασθένεια, ο φόβος της έκθεσης σε κοινό και τέλος ο φόβος στην απώλεια (ότι δηλαδή θα χάσουμε κάτι σημαντικό για εμάς – όπως ένα αγαπημένο πρόσωπο, τη δουλειά μας ή την εικόνα που είχαμε για τον εαυτό μας).

Τι είναι όμως αυτό που ονομάζουμε άγχος;

Στην πραγματικότητα το άγχος αποτελεί έναν φυσιολογικό μηχανισμό του οργανισμού μας, ο οποίος μας βοηθάει να ανταπεξέλθουμε σε έκτακτες καταστάσεις κινδύνου.
Για παράδειγμα, βρισκόμαστε στο δρόμο και ξαφνικά κάποιος μας επιτίθεται.
Στην περίπτωση αυτή παρατηρούνται αλλαγές στο συμπαθητικό μας σύστημα, όπως η έκκριση αδρεναλίνης που μας καθιστά ενεργητικούς κι έτοιμους να αντιδράσουμε στον κίνδυνο που μας απειλεί. Έτσι, είμαστε σε θέση να φωνάξουμε, να τρέξουμε, κτλ.

Με τον ίδιο τρόπο, το άγχος μπορεί να μας κινητοποιήσει δημιουργικά και σε πολλές άλλες καταστάσεις που βιώνουμε ως δύσκολες κι ενδεχομένως απειλητικές.
Για παράδειγμα, ένας νέος έχει άγχος για τις επικείμενες εξετάσεις του στο σχολείο, οπότε φροντίζει να αναθεωρήσει τους στόχους του, να φτιάξει ένα σωστό καθημερινό πρόγραμμα και να αφοσιωθεί στη μελέτη του.

Αυτό είναι το λεγόμενο εποικοδομητικό ή δημιουργικό άγχος που έχει τη δύναμη να μας κινητοποιήσει και να μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε δύσκολες καταστάσεις στη ζωή μας.

Ωστόσο, το πρόβλημα δημιουργείται όταν δεν είμαστε σε θέση να ελέγξουμε το άγχος μας κι όταν αυτό μας οδηγεί σε έκπτωση της προσωπικής, κοινωνικής κι επαγγελματικής μας ζωής.

Σε αυτή την περίπτωση αναφερόμαστε σε ένα άγχος έκδηλα παθολογικό, που αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, είναι δυνατό να μας οδηγήσει σε περαιτέρω συναισθηματικά ή ακόμη και οργανικά προβλήματα.

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του άγχους είναι πως η πηγή και η αιτία του είναι μη αναγνωρίσιμη, γι’ αυτό άλλωστε μας είναι και δύσκολο να το αντιμετωπίσουμε.
Με άλλα λόγια, βιώνουμε ένα άγχος καθολικό, γενικευμένο, αλλά δεν μπορούμε να πούμε συγκεκριμένα τι είναι αυτό που μας το προκαλεί.

Έτσι, βιώνουμε μια μόνιμη κατάσταση απειλής που στρέφεται προς διάφορους τομείς της ζωής μας και φτάνουμε στο σημείο να αγχωνόμαστε για το παραμικρό που θα μας συμβεί, ακόμη κι αν πρόκειται για κάτι απλό και καθημερινό.

Ας δούμε τώρα ποιες είναι οι συνέπειες του άγχους για την υγεία μας:

Ξεκινώντας από το ψυχολογικό και νοητικό επίπεδο, μια κατάσταση γενικευμένου άγχους μας προκαλεί έντονη αναστάτωση, ευερεθιστότητα, δυσκολία συγκέντρωσης και μείωση της αυτοπεποίθησής μας.

Σαν αποτέλεσμα, εκδηλώνονται κάποια σωματικά συμπτώματα, όπως η ταχυπαλμία και η εφίδρωση, ξηροστομία, ζαλάδα, ωχρότητα, κεφαλαλγία, τρόμος, δυσκολία στην αναπνοή και άλλα.

Τέλος, σε βάθος χρόνου είναι δυνατό να εμφανιστούν αλλαγές στη συμπεριφορά με πιο χαρακτηριστικές την αυξημένη χρήση ουσιών, τις διαταραχές πρόσληψης της τροφής (ανορεξία ή υπερφαγία), τις διαταραχές του ύπνου και την κοινωνική απόσυρση.
Και βέβαια έχουμε τότε μεγαλύτερη πιθανότητα το έλκος, η υψηλή χοληστερίνη και άλλα, να χτυπήσουν την πόρτα μας…

Όταν λοιπόν το άγχος είναι συχνό και έντονο, εξαφανίζεται η γαλήνη και η χαρά από τη ζωή μας, ενώ βιώνουμε ένα ακαθόριστο συναίσθημα φόβου πως κάτι θα συμβεί σε εμάς ή τα αγαπημένα μας πρόσωπα.
Έτσι, δυσκολευόμαστε να πάρουμε αποφάσεις και να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας, ενώ αρχίζουμε να αποφεύγουμε τις κοινωνικές εκδηλώσεις και συναναστροφές.

Αυτού του είδους το άγχος που είναι γενικευμένο και ακαθόριστο αποτελεί και την πιο δύσκολη περίπτωση. Ο λόγος είναι ότι βρίσκεται βαθιά μέσα μας, συνήθως για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και χωρίς οι ίδιοι να το συνειδητοποιούμε.
Ορισμένα συμβάντα της ζωής μας, καθώς επίσης διάφορες σκέψεις και συναισθήματα, το ανατροφοδοτούν κι αυτό αυξάνει σε ένταση.

Και ξαφνικά… κάτι συμβαίνει!

Ένα αναπάντεχο γεγονός, μία στρεσογόνος κατάσταση ή ίσως ένα φαινομενικά ασύνδετο συμβάν, και τότε όλη η συσσωρευμένη ένταση βγαίνει με σφοδρότητα στην επιφάνεια.
Έτσι, εκδηλώνεται αυτό που κλινικά ονομάζουμε προσβολή ή κρίση πανικού.

Θα σταθούμε για λίγο σε αυτό το φαινόμενο, καθώς έχει καταδειχθεί πως ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ανθρώπων έχει βιώσει τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του αυτή την κρίση, ενώ πολλοί είναι εκείνοι που επισκέπτονται κάποιον ειδικό ψυχολόγο για την αντιμετώπιση τέτοιων επαναλαμβανόμενων κρίσεων.

Σε μια κρίση πανικού το άτομο βιώνει ένα έντονο άγχος το οποίο κλιμακώνεται απότομα.
Νιώθει ένα βάρος και σφίξιμο στο στήθος, έχει ταχυπαλμίες κι αισθάνεται πως δεν μπορεί να αναπνεύσει. Ουσιαστικά νιώθει πως ο αέρας δεν επαρκεί κι έτσι αρχίζει να αναπνέει γρήγορα κι επιφανειακά.
Κατά συνέπεια ο εγκέφαλος δεν οξυγονώνεται σωστά κι έτσι το άτομο αρχίζει να ζαλίζεται, να έχει τάσεις λιποθυμίας κι έντονη ναυτία.

Όλα αυτά τα σωματικά συμπτώματα του δημιουργούν την αίσθηση ότι πεθαίνει κι ο φόβος αυτός αυξάνει τα συμπτώματα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που επιτείνει την κρίση.

Αν το άτομο δεν αντιμετωπίσει εγκαίρως τις κρίσεις αυτές, αρχίζει να αναπτύσσει άλλες φοβίες. Για παράδειγμα, αρχίζει να αποφεύγει κλειστούς χώρους και ιδιαίτερα μέρη με πολύ κόσμο, ενώ κλείνεται στο σπίτι του από φόβο ότι θα αναβιώσει την ίδια κατάσταση.  

Τα παραπάνω σωματικά συμπτώματα μοιάζουν αρκετά με εκείνα της καρδιακής προσβολής, γι’ αυτό κι εκείνοι που παθαίνουν για πρώτη φορά μια κρίση πανικού επισκέπτονται αμέσως έναν καρδιολόγο.

Κι αφού ο γιατρός ολοκληρώσει τις απαραίτητες εξετάσεις και βεβαιωθεί πως δεν υπάρχει κάποιο οργανικό πρόβλημα, τους παραπέμπει σε έναν ψυχολόγο για να αντιμετωπίσουν τις κρίσεις τους.

Εδώ θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ένα σημαντικό θέμα, το οποίο δυστυχώς παρεξηγείται από όσους δεν έχουν βρεθεί σε μια τέτοια κατάσταση.
Αρκετοί είναι εκείνοι που μου έχουν εκφράσει το παράπονό τους, ότι κανείς δεν τους καταλαβαίνει.

Ακριβώς επειδή πρόκειται για ένα ψυχολογικό πρόβλημα, οι άνθρωποι αυτοί βιώνουν μια προκατάληψη. Δηλαδή, οι άλλοι τους λένε πως όλη αυτή η φοβία βρίσκεται στο μυαλό τους, άρα δεν είναι πραγματική.

Είναι αλήθεια πως κανείς δεν έχει πεθάνει από μια κρίση πανικού και πως ο νους παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση και βίωση των συμπτωμάτων.
Όμως, αυτό δεν αναιρεί σε καμία περίπτωση το γεγονός ότι τα συμπτώματα αυτά είναι πραγματικά. Και πως το άτομο αισθάνεται αβοήθητο σε μια κατάσταση που τον τρομάζει και δεν μπορεί να ελέγξει.

Η συνειδητοποίηση ότι με τη δύναμη του νου μπορεί η κατάσταση να ελεγχθεί, αποτελεί την αρχή της θεραπευτικής διαδικασίας. Ωστόσο, η επισήμανση πρέπει να γίνεται πάντοτε με σεβασμό προς τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, και όχι με επικριτική στάση.
Άλλωστε, αν δεν βιώσεις κάτι ο ίδιος, δεν μπορείς στ’ αλήθεια να το κατανοήσεις…

Η αντιμετώπιση του άγχους

Χωρίς λοιπόν να επιχειρήσουμε να δώσουμε έτοιμες λύσεις, που ίσως να μην εμπίπτουν σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, μπορούμε ωστόσο να δώσουμε μερικές ενδεικτικές συμβουλές για το πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε ήπιες καταστάσεις άγχους:

Πρώτα απ’ όλα είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε το πρόβλημα, αν πράγματι το άγχος  αποτελεί ένα πρόβλημα για εμάς. Με άλλα λόγια, πρέπει να αξιολογήσουμε το κατά πόσο το άγχος επηρεάζει τη ζωή μας και με ποιόν τρόπο.

Έπειτα πρέπει να σκεφτούμε τι είναι αυτό που μας το προκαλεί.

Είναι η δουλειά, η οικογένεια, μια συγκεκριμένη κατάσταση ή μήπως κάτι που δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε;

Αν αναγνωρίσουμε τι είναι αυτό που μας αγχώνει, είναι καλό να μην το αποφύγουμε εντελώς. Γνωρίζω πολύ καλά, πως αυτή είναι η πρώτη μας αντίδραση.
Όμως αν αποφύγουμε έντρομοι τον στρεσογόνο παράγοντα, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να τον αντιμετωπίσουμε.

Αν λοιπόν μας αγχώνει, για παράδειγμα, το να μιλήσουμε μπροστά σε κόσμο, αυτό που θα πρέπει να κάνουμε είναι να το επιχειρήσουμε άμεσα, αλλά και από την άλλη πλευρά να προετοιμαστούμε κατάλληλα γι’ αυτό.

Αν νιώσουμε να μας κατακλύζουν αισθήματα και σκέψεις άγχους, να τα αντικαταστήσουμε με ευχάριστες εικόνες που μας προκαλούν τα ακριβώς αντίθετα συναισθήματα, όπως ηρεμία και χαρά.

Πρέπει ακόμη να βρούμε τους δικούς μας τρόπους εκτόνωσης, επιλέγοντας δραστηριότητες που θα μας βοηθήσουν να απαλλαγούμε από περιττές εντάσεις.

Επίσης, είναι σημαντικό να βάζουμε γενικά προτεραιότητες στη ζωή μας, τοποθετώντας σε μια υψηλότερη κλίμακα εκείνα που θεωρούμε ως πιο σημαντικά.  

Αυτό θα μας βοηθήσει  να δούμε τα προβλήματά μας στην πραγματική τους διάσταση.
Τέλος, αν αντιληφθούμε πως το άγχος μας παίρνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις, είναι καλό να απευθυνθούμε σε έναν ψυχολόγο ή ψυχίατρο.

Ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που βιώνουμε φοβίες ή κρίσεις πανικού, ένας ειδικός θα μας βοηθήσει να μάθουμε συγκεκριμένες τεχνικές χαλάρωσης και αναπνοής, οι οποίες θα μας προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες σε περιστατικά κρίσης.

Είναι σίγουρα ανέφικτο το να προσφέρουμε έτοιμες λύσεις, επειδή στην ψυχολογία δεν έχουμε δυστυχώς το «μαγικό ραβδάκι» που θα μας επιτρέψει να εξαφανίσουμε δυσκολίες και προβλήματα.
Στις περισσότερες περιπτώσεις απαιτείται μια περίοδος ψυχοθεραπείας και μια σημαντική προσωπική προσπάθεια εκ μέρους τόσο του ψυχολόγου όσο και του θεραπευόμενου.

Και να ξέρετε… αυτό δεν είναι απαραίτητα κάτι τόσο αρνητικό, επειδή πρόκειται για μια ενεργητική και ζωντανή διαδικασία που μας βοηθήσει αρχικά να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και μετά να τον αλλάξουμε.

Δεν θα αντιμετωπίσουμε απλώς το σύμπτωμα, αλλά θα αναζητήσουμε τη βαθύτερη αιτία που το προκαλεί, και μαζί θα την εξαλείψουμε.

Σίγουρα ο ψυχολόγος δεν θα μας πει τι ακριβώς να κάνουμε, όμως θα μας δείξει το δρόμο για να το πετύχουμε. Και στο τέλος αυτού του δρόμου θα ξέρουμε με βεβαιότητα πως εμείς, με τη δική μας προσωπική προσπάθεια, καταφέραμε να ξεπεράσουμε τα προβλήματά μας.

Κι όχι μόνο αυτό, αλλά θα έχουμε μάθει τεχνικές για να αντεπεξέλθουμε και σε άλλες δυσκολίες που θα μας φέρει η ζωή.

Άλλωστε οι καιροί έχουν αλλάξει και οι άνθρωποι έχουν καταλάβει πλέον πως δεν είναι ντροπή, ούτε δείγμα αδυναμίας ή και ανικανότητας το να απευθυνθεί κάποιος σε έναν ψυχολόγο που θα δράσει θεραπευτικά, συμβουλευτικά και προληπτικά.

Αντίθετα καταδεικνύει ενδιαφέρον και μέριμνα για το πολυτιμότερο ίσως αγαθό μας, που είναι η καλή υγεία…

Τα αληθινά πρότυπα της ζωής μας…

Καθώς ετοίμαζα αυτή την ομιλία, σκέφτηκα κάτι που θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας.
Σκεφτόμουν ότι αυτή η γη την οποία πατάμε είναι ευλογημένη κι έχει μια τεράστια δύναμη. Η ιστορία της χάνεται στα βάθη του χρόνου, όταν τα πλούσια εδάφη της χρηματοδότησαν τα σπουδαία καλλιτεχνικά επιτεύγματα της Αθήνας, καθώς και τους νικηφόρους πολέμους μας ενάντια στους Πέρσες.

Αλλά κι ένα μέρος της σύγχρονης Ελλάδας οικοδομήθηκε πάνω στις προσπάθειες των Λαυριωτών που έδωσαν πνοή και ζωή σε έργα, τα οποία εμείς είμαστε σήμερα σε θέση να απολαμβάνουμε.
Κι αυτοί ήταν άνθρωποι απλοί, που ίσως είχαν έρθει από μέρη μακρινά.
Πρόσφυγες σε έναν τόπο ξένο που τελικά αγάπησαν κι έκαναν δικό τους.

Αυτούς πιστεύω πως πρέπει να έχουμε ως πρότυπο.
Ανθρώπους που έχασαν τα πάντα, αλλά ξεκίνησαν με θάρρος από την αρχή.
Ανθρώπους χωρίς εφόδια και ίσως ούτε στοιχειώδη μόρφωση, που όμως πήραν άριστα στο πιο σπουδαίο και δύσκολο σχολείο που λέγεται ζωή.

Και τα κατάφεραν, επειδή αυτή τη ζωή την αγκάλιασαν πέρα από τις δυσκολίες και τα προβλήματα… επειδή ήξεραν να πολεμούν, αλλά ήξεραν και να αγαπούν.

Κι αυτοί οι άνθρωποι δεν μας είναι άγνωστοι. Είναι οι δικοί μας πατέρες και παππούδες.
Και οι γυναίκες που τους στήριξαν με το δικό τους προσωπικό κόστος δεν είναι άλλες από τις μητέρες και τις γιαγιάδες μας.

Όπως ίσως ξέρετε, είμαι γέννημα θρέμμα αυτού του τόπου.
Ακόμη κι αν οι άνεμοι της ζωής με έχουν κάνει να φεύγω και να έρχομαι, ποτέ δεν πηγαίνω μακριά. Ποτέ δεν θέλω να πάω μακριά.
Εδώ γεννήθηκα, εδώ μεγάλωσα κι εδώ θα επιστρέφω πάντα.
Εδώ είναι  ο τόπος του πατέρα μου και του παππού μου, εδώ είναι ο τόπος της καρδιάς μου…

Και σε εσάς που βρίσκεστε απόψε εδώ, που είστε οι συντοπίτες μου, και που ανάμεσά σας βλέπω συγγενείς, παλιούς συμμαθητές και φίλους, αγαπημένα πρόσωπα που σημάδεψαν τη ζωή μου, σε εσάς λέω πως ο μοναδικός τρόπος για να αντισταθούμε στους δύσκολους καιρούς που ζούμε, είναι να είμαστε ανοιχτοί.

Ανοιχτοί να επικοινωνήσουμε, ανοιχτοί να προσφέρουμε βοήθεια στο διπλανό μας όταν τη χρειάζεται, αλλά κι εμείς να ζητήσουμε βοήθεια όταν την έχουμε ανάγκη…

Λένε πως το μεγαλύτερο πλήγμα σε έναν πολιτισμό έρχεται, όταν ο άνθρωπος πάψει να είναι άνθρωπος. Ας θυμόμαστε, λοιπόν, πάντοτε να είμαστε αληθινοί άνθρωποι, που ξέρουν να κλαίνε, ξέρουν όμως και να γελούν.
Κι ας είναι το γέλιο μας πιο δυνατό από το κλάμα μας.

Αυτή είναι μια πραγματικά θετική στάση απέναντι στη ζωή, που θα μας βοηθήσει να πορευτούμε ευτυχισμένοι προς το μέλλον…

Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας και σας εύχομαι καλή υγεία! 

Share