'H πιο δυστυχισμένη μέρα "

Σμύρνη - H πιο δυστυχισμένη μέρα
-  από την Αμφιλύκη Παπαμάρκου

Καθώς η οικογένεια Παπαμάρκου προσπαθούσε να διαφύγει, ο πατέρας συνελήφθη

Στην αφήγησή της η Αμφιλύκη χρησιμοποιεί το παλιό ημερολόγιο, αλλά και αυτές οι ημερομηνίες φαίνεται πως είναι συγκεχυμένες στο μυαλό της.

Στες 4 το πρωΐ της 1ης Σεπτεμβρίου φθάσαμε στο Κορδελιό, προάστιο της Σμύρνης. 

Οι Τούρκοι για να φέρουν δυσκολίες στους χριστιανούς, ζητούσαν διάφορα πιστοποιητικά. 

Ο πατέρας κατόρθωσε με τη βοήθεια ενός Τούρκου δικηγόρου, να κάνει ένα πιστοποιητικό τέτοιο, που έπρεπε βέβαια να επικυρωθεί από την Τουρκική κυβέρνηση, και γι αυτό πήγε στο Διοικητήριο. 

Δυστυχώς για μας, εκεί κρατήθηκε από τους Τούρκους.

Ήτανε Σαββάτο στες 15 Σεπτεμβρίου του 1922, η πιο δυστυχισμένη μέρα της ζωής μου. 

Αφού άδικα γυρέψαμε να τον σώσωμε και δεν μπορέσαμε, στες 15 Σεπτεμβρίου το πρωί, φύγαμε αφήνοντας πίσω μας τον καλό μας πατέρα, περιουσία, σπίτι και την πατρίδα μας, με ένα επίτακτο Αμερικανικό που ήλθε να μας σώσει».

[Πιθανόν να αναφέρεται στο Σάββατο 30 Σεπτεμβρίου, τελευταία μέρα που επιτρέπονταν η ελεύθερη αποχώρηση του χριστιανικού πληθυσμού από τον Τουρκικό στρατό.
Φαίνεται ότι η οικογένεια εξάντλησε άδικα κάθε περιθώριο για τη σωτηρία του πατέρα… ]

Ξεριζωμός. 

Φύγαμε αφήνοντας πίσω μας τον καλό μας πατέρα, περιουσία, σπίτι και την πατρίδα μας. 

Ο ξεριζωμός ενός μεγάλου μέρους του χριστιανικού πληθυσμού, Ελλήνων και Αρμενίων, προς τη μικρασιατική ακτή, που -κατά τους υπολογισμούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου- έφτανε τις 250.000, άρχισε μετά την ήττα του ελληνικού στρατού και την κατάρρευση του Μετώπου στα μέσα Αυγούστου του 1922.

Την επομένη της αναχώρησης και του τελευταίου ελληνικού στρατιωτικού τμήματος από τη Σμύρνη, οι χιλιάδες των προσφύγων Έλληνες και Αρμένιοι που κατέκλυζαν όλο το μήκος της περίφημης Προκυμαίας "Κε" μάταια περίμεναν πλέον τα επιταγμένα ελληνικά πλοία για τη μεταφορά τους στα γειτονικά ελληνικά νησιά.
Μετά από παρέμβαση του Αμερικανού Προξένου G. Horton, στάλθηκαν δύο αμερικανικά αντιτορπιλικά για την εξυπηρέτηση των προσφύγων. 

Οι μαρτυρίες για όλα όσα συνέβησαν στην πόλη πριν από την πλήρη εκκένωση της, είναι ανατριχιαστικές. 

Οι Αρμένιοι και οι Έλληνες άντρες από 15 μέχρι και 45 ετών οδηγήθηκαν στα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού), όπου βρήκαν τραγικό θάνατο από την εξουθενωτική εργασία και τις ταλαιπωρίες.

Περίπου 160.000 άντρες δεν γύρισαν ποτέ. 

Όλη η Σμύρνη καλύφθηκε από τις φριχτές στριγκλιές και τα ουρλιαχτά των γυναικών που βιάσθηκαν, οι Ευρωπαίοι μάρτυρες διέκριναν ακέφαλα βρέφη στους δρόμους της αρμένικης συνοικίας, ολόκληρες οικογένειες εκτελέσθηκαν εν ψυχρώ, ενώ από τη μανία των Τούρκων δεν γλίτωσαν ούτε οι Γαλλίδες νοσοκόμες του Ερυθρού Σταυρού και οι καθολικές αδελφές του Τάγματος του Ελέους που σφαγιάσθηκαν εν ώρα καθήκοντος.

Ο ευαγγελικός ιερέας πατήρ Μαλτάς εκτελέσθηκε και ο πρόεδρος του εκεί Αμερικανικού Κολεγίου Αλεξ Μακ Λάχλαν, υπέστη βασανιστήρια μέχρι θανάτου. 

Ο Διεθνής Ερυθρός Σταυρός έστειλε αμέσως αντιπροσωπεία στον Κεμάλ Ατατούρκ, ώστε να συγκατατεθεί στην εκκένωση της πόλης. 

Η εκκένωση της Σμύρνης άρχισε στις 11 Σεπτεμβρίου και διήρκεσε μια εβδομάδα. 

Κατόπιν ασφυκτικών πιέσεων ο Κεμάλ Ατατούρκ επέτρεψε σε ελληνικά και άλλα πλοία να μπουν στο λιμάνι. 

Όταν η πόλη τυλίχτηκε στις φλόγες στις 13 Σεπτεμβρίου, 19 συνολικά πλοία μπήκαν στη Σμύρνη να σώσουν τον κόσμο.

Συνολικά 300.000 πρόσφυγες πέρασαν στην Ελλάδα.

Οι εμπρησμοί κατέστρεψαν τα 3/5 της έκτασης της Σμύρνης αφήνοντας όμως άθικτη την τουρκική συνοικία. 

Από τις φωτιές δεν γλίτωσαν ούτε τα πολυτελή κτίρια της πόλης, όπως το Sporting Club, τα κομψά ξενοδοχεία του "Κε", τα εστιατόρια και οι επαύλεις. 

Από τις 46 ορθόδοξες εκκλησίες σώθηκαν οι τρεις.  ....

                                                                         

 

[Φωτογραφικό Αρχείο Εθνικού Ιστορικού Μουσείου]

tilestwra – [2fA]

Share