12.05.03 - "Λόγος και Νόημα"

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ: Λόγος και Νόημα

Κάθε λέξη έχει ένα νόημα, κάτι σημαίνει.

Η λέξη πένα και η λέξη μολύβι είναι συγγενείς, αλλά η κάθε μια έχει το δικό της νόημα. Πένα, σημαίνει γράψιμο με μελάνι, καλλιγραφία, σοβαρότητα και προσοχή. Μολύβι σημαίνει πρόχειρο γράψιμο, που μπορείς να κάμεις λάθη, να σβήσεις και να ξαναγράψεις. Είναι λέξεις που σου δημιουργούν σαφείς εικόνες. Προσπάθειας, σκοπού, συγκέντρωσης, αυτοπειθαρχίας.

Κάποτε η εξέλιξη έφερε το στυλό. Γεμίζεις με μελάνι, δεν βουτάς συνέχεια στο μελανοδοχείο, λιγότερες μουτζούρες και περιορισμένη δυνατότητα καλλιγραφίας.

Ακολούθησε το στυλό διαρκείας και καταλήξαμε στο «bic». Τυποποίηση χωρίς πολλές απαιτήσεις, γρήγορο γράψιμο σε βάρος του αποτελέσματος, γιατί η ευκολία καταγραφής, περιορίζει τα νοήματα.

Η πνευματικότητα αποδυναμώνεται αθόρυβα και σταθερά, από τις ρίζες της. Τα χειρόγραφα, χωρίς έμφαση στην αισθητική, δημιουργίες με ελάχιστη επένδυση προσπάθειας. Τα κομπιούτερς και οι επεξεργαστές κειμένου, ολοκλήρωσαν την αλλαγή. Όλα γίνονται πιο άνετα, σε λιγότερο χρόνο, με λιγότερο κόπο, με μικρότερη συμμετοχή.

Ανάλογα με τον τρόπο γραφής, διαμορφώνεται και το περιεχόμενο. Δεν χρειάζεται να αξίζει κάτι τον κόπο, για να δημοσιοποιηθεί. Δεν υπάρχει κόπος. Γράφεται εύκολα το οτιδήποτε, με πολλά ή λίγα λόγια. Η τυποποίηση από το μέσο, επεκτείνεται στον ίδιο τον λόγο. Τα κείμενα όταν δεν είναι φλύαρα, τείνουν να είναι τηλεγραφικά, δυο λόγια απλά, ευκολονόητα ή κενά νοήματος Εκτενέστερα και με βαθύτερο περιεχόμενο κείμενα, είναι όλο και πιο δύσκολο να γραφτούν και ακόμα πιο δύσκολο να διαβαστούν.

Κάθε λέξη έχει το νόημα της και η χαρά της επικοινωνίας και του διαβάσματος είναι να απολαμβάνει κανείς όσο πληρέστερα μπορεί τα νοήματα αυτά. Όμως απαιτείται χρόνος, διάθεση και παιδεία. Συχνά εκείνοι που νοιώθουν αποκομμένοι από την πνευματικότητα των λέξεων, ομαδοποιούνται χρησιμοποιώντας νεολεξίες ή αλλάζοντας το νόημα κάποιων λέξεων, αποδίδοντας τους μια σημασία της στιγμής, ακόμα και την αντίθετη απ’ αυτή που είχαν.

Οι χωρίς κανένα νοηματικό υπόβαθρο αυτές λέξεις ή εκφράσεις, γίνονται μόδα, οριοθετούν τον χώρο που ανήκουν ή θα ήθελαν να ανήκουν όσοι τις χρησιμοποιούν και η «ελευθερία της αργκώ» (η απελευθέρωση από τους τύπους), συμπληρώνει με τη ρηχότητα των απαιτήσεων της τις ελλείψεις και υποκαθιστά τη γλώσσα με συμβολισμούς, κατανοητούς μόνο από «εμάς» και από τους «δικούς μας».

Το φτωχό και παραλλαγμένο λεξιλόγιο, στην καλύτερη εκδοχή του, αποτυπώνεται σε γκράφιτι και τσιτάτα τοίχου, με πολύ χιούμορ συχνά και με ενθουσιώδεις υποστηρικτές. Ο κύκλος συνεχώς διευρύνεται, γιατί το εύκολο, το φαινομενικά «έξυπνο» και νεωτεριστικό, δείχνει πάντα ελκυστικό.

Η επικοινωνία έτσι, συρρικνώνεται. Τα επιφανειακά νοήματα, προσφέρουν επιδερμικές συγκινήσεις. Κάποιοι επιμένουν να μιλούν και να γράφουν ακόμα «την ελληνική». Λίγοι όμως ακούν με ανοιχτά αυτιά και ακόμα λιγότεροι διαβάζουν με καθαρό νου.  

Είναι γνωστό πως η αρχαία ελληνική, εξακολουθεί να ζει μέσα από τις σύνθετες νεοελληνικές λέξεις. Η απλή καθαρεύουσα είναι στο μεγαλύτερο μέρος της και με λίγη επιμονή, εύκολα κατανοητή. Αλλά δεν είναι θέμα γλώσσας. Είναι υπόθεση νοημάτων. Προτιμούμε αυτό που μας απασχολεί, από εκείνο που μας προσφέρεται. Απομακρύνουμε από τη ζωή μας τον πλούτο και την ομορφιά του πνεύματος. Αρκούμαστε στα «υπονοούμενα» της επικοινωνίας.

Η κοινωνική διάσταση του φαινομένου, δεν εξαρτάται από μεμονωμένες καλές προθέσεις. Η αναστροφή του ρεύματος σίγουρα δεν είναι εφικτή. Σε προσωπικό όμως επίπεδο, τα πάντα είναι δυνατά και αναστρέψιμα. Αρκεί κάποιος να το θελήσει.

Αν δεχτούμε ότι η υψηλότερη μορφή επικοινωνίας είναι η προσευχή, έστω και αν «η πίστη» μας είναι αμφισβητήσιμη (από εμάς τους ίδιους) και αν συμφωνήσουμε στο ότι η ευρύτερα γνωστή προσευχή είναι το «Πάτερ ημών», ας δοκιμάσουμε κάποια στιγμή να το πούμε ήρεμοι, συγκεντρωμένοι στο βάθος του εαυτού μας, αργά, νοιώθοντας για κάθε λέξη ξεχωριστά, βαθιά το νόημα της.

Τις επόμενες φορές που θα το επαναλάβουμε, θα νοιώθουμε πλουσιότερο και βαθύτερο το νόημα των λέξεων και αυτή η αίσθηση, δίνοντας όλο και περισσότερη ουσία στη νοερή επικοινωνία μας, θα δούμε πως αντανακλά μέσα μας χαρά και συγκίνηση.

Έχοντας στη συνέχεια δεχτεί αυτή τη θετική ενίσχυση, αν θέλουμε να συνεχίσουμε και να διευρύνουμε την προσπάθεια μας, θα αντιληφθούμε ότι αρχίζει να τροποποιεί όλο το πρίσμα που βλέπουμε γενικότερα τη ζωή μας, πως σιγά-σιγά την κοιτάζουμε περισσότερο άμεσα, κατά πρόσωπο, χωρίς τις συνηθισμένες μας υπεκφυγές.

Είναι ένα μικρό πείραμα με τον εαυτό μας, μια ευκαιρία να εμπλουτίσουμε την αίσθηση του λόγου που εκφέρουμε και προσλαμβάνουμε, ανάλογα βέβαια με τη διάθεση και τις δυνατότητες μας..   

Όσο πνευματικότερα επεκτείνεται η ζωή, τόσο πληρέστερα διαμορφώνεται η προσωπικότητα, τόσο διαυγέστερα λειτουργεί η κρίση και «ανανεώνεται» ο αυτοσεβασμός.        

      

Share