Ernest Jones
- από το βιβλίο: "Σίγκμουντ Φρόυντ, η ζωή και το
έργο του"
Ο Φρόιντ ήρθε μια και μοναδική φορά στην Ελλάδα, το
φθινόπωρο του 1904.
Συγκεκριμένα έφτασε
στην χώρα μας στις 3 του Σεπτέμβρη, με δρομολόγιο της εταιρείας Lloyd,
συνοδευόμενος από τον μικρό του αδερφό Alexander (ο οποίος ονομάστηκε έτσι μετά
από επιμονή του ίδιου του Φρόιντ, που έτρεφε μεγάλο θαυμασμό για τον Αλέξανδρο
τον Μακεδόνα).
Οι δυο τους ήταν προηγουμένως διακοπές στην Ιταλία και
σκόπευαν έτσι κι αλλιώς να έρθουν στην χώρα μας, με τη διαφορά ότι ο πρώτος
τους σταθμός, σχεδίαζαν να είναι η Κέρκυρα.
Άλλαξαν όμως τα σχέδια τους, όταν κάποιος φίλος του Αλέξανδρου, τους υπέδειξε
ως καταλληλότερο προορισμό την Αθήνα, λόγω του καύσωνα που είχε η Κέρκυρα τότε,
αλλά και των πολύ βολικών δρομολογίων της εταιρείας που προαναφέραμε.
Έφτασαν λοιπόν στην Αθήνα, κατέλυσαν στο δωμάτιο 31 του
ξενοδοχείου «Αθηνά», κι αφού ο Φρόιντ έβαλε το καλύτερο του πουκάμισο,
επισκέφτηκαν το Θησείο, ήπιαν καφέ κι ανέβηκαν στην Ακρόπολη. Έμειναν εκεί για
2 ώρες και την επόμενη μέρα ξαναπήγαν και ξόδεψαν όλο σχεδόν τον χρόνο τους
εκεί.
Η βροχή τους έκανε να καταφύγουν στο υπόστεγο του Μουσείου, το οποίο όμως ήταν
κλειστό κι έτσι έμειναν να θαυμάζουν την θέα της πόλης από ψηλά.
Για τον Φρόιντ αυτές οι ώρες στην Ακρόπολη, ήταν εξαιρετικά
σημαντικές και τις θυμόταν ως το θάνατό του, επειδή έπαθε κάτι εκεί που ο ίδιος
ονόμασε «σύγχυση της μνήμης» και το περιέγραψε εκτενώς σε γράμμα που έστειλε
στον φίλο του Romain Rolllan.
Ήταν σαν να μην πίστευε ότι το μνημείο αυτό, για το οποίο τόσα είχε μάθει και
διαβάσει, υπήρχε όντως. Αναστατωμένος από αυτή την εμπειρία, ο Φρόιντ δεν κατάφερε
να την αναλύσει ικανοποιητικά παρά μόνο 32 χρόνια μετά το συμβάν, το 1936.
Την χρονιά αυτή γράφει ένα γράμμα στον καλό του φίλο Ρομέν Ρολάν με τίτλο
«Ανάμνηση μιας Διαταραχής στην Ακρόπολη», όπου προσπαθεί να αυτο-αναλύσει
εκείνο που του συνέβη το 1904 επάνω στον ιερό βράχο.
Στο γράμμα του προς τον Ρολάν ο Φρόιντ αυτο-αναλύεται και αναφέρει το ταξίδι
στην Αθήνα σαν αντικείμενο επιθυμίας ανάμικτης με ενοχή.
Η επιθυμία πηγαίνει πίσω στην αρχή της παιδικής ηλικίας, όταν ο Φρόιντ είχε
ταξιδιωτικά όνειρα, εκφράζοντας την επιθυμία του να ξεφύγει από την οικογενειακή
ατμόσφαιρα, τους περιορισμούς και τη φτώχεια που έζησε στη νιότη του.
Από την άλλη μεριά, υπήρχε και ενοχή, αφού η επίσκεψη στην
Αθήνα σήμαινε ότι ο Φρόιντ είχε ξεπεράσει τον πατέρα του, που ήταν πολύ φτωχός
για να ταξιδέψει, και αμόρφωτος για να έχει οποιοδήποτε ενδιαφέρον για αυτά τα
μέρη.
Η άνοδος στην Ακρόπολη στο μυαλό του Φρόιντ ήταν η επιβεβαίωση ότι είχε
ξεπεράσει τον πατέρα του, κάτι που ένας γιος δεν επιτρεπόταν να κάνει.
Γράφει ο Φρόιντ στην επιστολή του στον Ρομέν Ρολάν:
«Αμφέβαλα αν θα έβλεπα ποτέ την Αθήνα με τα ίδια μου τα
μάτια. Το να πάω τόσο μακριά, «να κάνω τον δικό μου δρόμο, μου φαινόταν εκτός κάθε
δυνατότητας.
Αυτό το αίσθημα ήταν συνδεδεμένο με την οικονομική δυσπραγία και
τις φτωχές συνθήκες ζωής μας όταν ήμουν νέος.
Και σίγουρα, τα όνειρά μου για ταξίδια εξέφραζαν επίσης το πάθος να αποδράσω
από την οικογενειακή ατμόσφαιρα, αυτό το ίδιο πάθος που ωθεί τόσους εφήβους να
φεύγουν από το σπίτι.
Είχα καταλάβει από καιρό ότι ένα μέρος της επιθυμίας μου να
ταξιδέψω οφειλόταν σε αυτή την επιθυμία να έχω ελεύθερη ζωή, με άλλα λόγια στη
δυσαρέσκειά μου από την πίεση της οικογένειας.
Όταν κάποιος βλέπει τη θάλασσα για πρώτη φορά, όταν διασχίζει τον ωκεανό,
πόλεις και πραγματικά τοπία που τα ονειρευόταν από καιρό ως μακρινά και
απροσπέλαστα, νιώθει σαν ήρωας που έκανε απίστευτα κατορθώματα.
Θα μπορούσα εκείνη τη μέρα στην Ακρόπολη να είχα πει στον
αδελφό μου:
"Θυμάσαι που όταν ήμαστε μικροί, περπατούσαμε κάθε μέρα στους
ίδιους δρόμους για να πάμε στο σχολείο, και πως κάθε Κυριακή πηγαίναμε στο
Πράτερ ή εκδρομή σε ένα μέρος που ξέραμε πολύ καλά; Και τώρα, είμαστε στην
Αθήνα, επάνω στην Ακρόπολη!
Μα την αλήθεια, διαβήκαμε μεγάλη απόσταση!... "
Πρέπει να παραδεχθώ ότι ένα αίσθημα ενοχής μένει συνδεδεμένο
με την απόλαυση όταν κάποιος πετυχαίνει τους στόχους του:
Ενυπάρχει εδώ κάτι άδικο και απαγορευμένο.
Αυτό εξηγείται από την κριτική του παιδιού προς τον πατέρα ... όλα συμβαίνουν
λες και το πρωταρχικό στοιχείο στην επιτυχία είναι να πας πιο μακριά από τον
πατέρα σου, αλλά ταυτόχρονα σαν να ήταν πάντα απαγορευμένο να τον ξεπεράσεις.
... Ο πατέρας μας ήταν έμπορας, δεν είχε κάνει λυκειακές
σπουδές, η Αθήνα δεν σήμαινε πολλά πράγματα για εκείνον.
Έτσι, αυτό που μας εμπόδιζε να απολαύσουμε το ταξίδι μας ήταν ένα αίσθημα
λύπησης.»
Εκεί, στον ιερό βράχο της Ακρόπολης, ένα από τα μεγάλα μυστήρια της ψυχής, το
λεγόμενο «Οιδιπόδειο σύμπλεγμα», αποκαλυπτόταν ήδη από το 1904 στον γιο που
επρόκειτο να γίνει πατέρας της ψυχανάλυσης...
Ο Φρόιντ ήταν λάτρης του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και άριστος γνώστης της
αρχαίας ελληνικής γλώσσας - δεν ήταν άλλωστε τυχαίο που και το γνωστό σύνδρομο, το
ονόμασε «οιδιπόδειο».