Μάρκος Αυρήλιος,
"Τα εις εαυτόν"
(γραμμένα κοντά στον ποταμό Γρανούα, στα μέρη των Κουάδων)
- Από το ΒΙΒΛΙΟΝ Β΄
(γραμμένα κοντά στον ποταμό Γρανούα, στα μέρη των Κουάδων)
- Από το ΒΙΒΛΙΟΝ Β΄
11. Σαν να πρόκειται τώρα αμέσως να φύγεις από τη ζωή, έτσι να πράττεις κάθε φορά, έτσι να μιλάς, έτσι να σκέφτεσαι.
Το να εγκαταλείψεις την ανθρωπότητα, αν υπάρχουν θεοί δεν είναι διόλου φοβερό, γιατί οι θεοί δεν πρόκειται να σε ρίξουν στο κακό.
Αν πάλι δεν υπάρχουν θεοί ή δεν νοιάζονται για τα ανθρώπινα, τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει για σένα το να ζεις σ’ έναν κόσμο όπου απουσιάζουν οι θεοί και η πρόνοια;
Όμως υπάρχουν θεοί και νοιάζονται για τ’ ανθρώπινα, και χάρισαν στον άνθρωπο όλες τις δυνατότητες να αποφεύγει τις πραγματικές συμφορές.
Όσο για τ’ άλλα, αν υπήρχε σ’ αυτά κάτι το κακό, θα πρόβλεπαν ώστε να μπορεί ο άνθρωπος να τ’ αποφεύγει. (Όμως κάτι που δεν σε κάνει χειρότερο άνθρωπο, πώς μπορεί να σου κάνει χειρότερη τη ζωή;).
Δεν είναι αλήθεια ότι τα παράβλεψε αυτά η Φύση του παντός,
είτε από άγνοια είτε επειδή τάχα δεν μπόρεσε να τα προλάβει ή να τα διορθώσει.
Ούτε πάλι θα μπορούσε να κάνει τόσο μεγάλο σφάλμα, είτε από αδυναμία είτε από αδεξιότητα, ώστε τα καλά και τα κακά να συμβαίνουν και στους καλούς και στους κακούς, αδιακρίτως.
Θάνατος και ζωή λοιπόν, δόξα και μη δόξα, πόνος και ηδονή, πλούτος και φτώχεια, όλα αυτά τυχαίνουν και στους καλούς και στους κακούς, χωρίς να είναι ούτε ωραία ούτε άσχημα.
Άρα ούτε καλά είναι ούτε κακά.
Ούτε πάλι θα μπορούσε να κάνει τόσο μεγάλο σφάλμα, είτε από αδυναμία είτε από αδεξιότητα, ώστε τα καλά και τα κακά να συμβαίνουν και στους καλούς και στους κακούς, αδιακρίτως.
Θάνατος και ζωή λοιπόν, δόξα και μη δόξα, πόνος και ηδονή, πλούτος και φτώχεια, όλα αυτά τυχαίνουν και στους καλούς και στους κακούς, χωρίς να είναι ούτε ωραία ούτε άσχημα.
Άρα ούτε καλά είναι ούτε κακά.
12. Πόσο γοργά αφανίζονται όλα - μες στον κόσμο τα ίδια τα
σώματα, και μες στην αιωνιότητα η μνήμη τους.
Τι λογής είναι ό λα τα αισθητά πράγματα, και κυρίως εκείνα που μας δελεάζουν με την ηδονή ή μας φοβίζουν με τον πόνο ή τα κάνει η κενοδοξία μας διαβόητα, πόσο ευτελή και ευκαταφρόνητα, βρώμικα και φθαρτά και πεθαμένα - το μαθαίνουμε με τη δύναμη του νου.
Τι είναι στ’ αλήθεια αυτοί οι άνθρωποι που οι απόψεις τους κι οι κουβέντες τους εξασφαλίζουν την κακή και την καλή φήμη. Τι σημαίνει θάνατος, που αν τον εξετάσεις μεμονωμένα, και ορίσεις την έννοιά του και τον διαχωρίσεις από τους συνειρμούς που μας προκαλεί, δεν θα τον θεωρείς πια τίποτε άλλο, παρά μια λειτουργία της φύσης - κι αν κάποιος φοβάται μια λειτουργία της φύσης, έχει μυαλό μικρού παιδιού.
Κ ι όχι μόνο είναι λειτουργία της φύσης, αλλά και προς το συμφέρον της.
Πώς έρχεται σε επαφή με τον θεό ο άνθρωπος, και με ποιο μέρος του εαυτού του, και σε τι διάθεση βρίσκεται τούτο το μέρος του ανθρώπου.
Τι λογής είναι ό λα τα αισθητά πράγματα, και κυρίως εκείνα που μας δελεάζουν με την ηδονή ή μας φοβίζουν με τον πόνο ή τα κάνει η κενοδοξία μας διαβόητα, πόσο ευτελή και ευκαταφρόνητα, βρώμικα και φθαρτά και πεθαμένα - το μαθαίνουμε με τη δύναμη του νου.
Τι είναι στ’ αλήθεια αυτοί οι άνθρωποι που οι απόψεις τους κι οι κουβέντες τους εξασφαλίζουν την κακή και την καλή φήμη. Τι σημαίνει θάνατος, που αν τον εξετάσεις μεμονωμένα, και ορίσεις την έννοιά του και τον διαχωρίσεις από τους συνειρμούς που μας προκαλεί, δεν θα τον θεωρείς πια τίποτε άλλο, παρά μια λειτουργία της φύσης - κι αν κάποιος φοβάται μια λειτουργία της φύσης, έχει μυαλό μικρού παιδιού.
Κ ι όχι μόνο είναι λειτουργία της φύσης, αλλά και προς το συμφέρον της.
Πώς έρχεται σε επαφή με τον θεό ο άνθρωπος, και με ποιο μέρος του εαυτού του, και σε τι διάθεση βρίσκεται τούτο το μέρος του ανθρώπου.
Ι3. Τίποτε αθλιότερο από εκείνον που περιδιαβαίνει τον κύκλο
των πραγμάτων και «ανασκαλεύει τα υποκάτω της γης», που λέει ο ποιητής, και
ζητά να μάθει τι κρύβεται μες στις ψυχές των άλλων, συμπεραίνοντας από κάποια
σημάδια, και δεν αντιλαμβάνεται ότι το μόνο που του χρειάζεται είναι να
σχετιστεί με τον δαίμονα που ζει εντός του και να τον λατρέψει με ειλικρίνεια.
Και λατρεία θα πει, να τον διατηρήσει αμόλυντο από πάθη και ματαιότητα και δυσαρέσκεια για τα όσα πράττονται από θεούς και ανθρώπους.
Όσα προέρχονται από τους θεούς είναι σεβαστά λόγω της αρετής τους- όσα πάλι προέρχονται από τους ανθρώπους είναι αγαπητά ως συγγενικά μας.
Κάποτε μάλιστα είναι και αξιολύπητα, γιατί οφείλονται σε άγνοια του καλού και του κακού: μια αναπηρία όχι μικρότερη από το να μη μπορείς να διακρίνεις το άσπρο και το μαύρο.
Ι4. Ακόμη κι αν πρόκειται να ζήσεις τρεις χιλιάδες χρόνια ή και τριάντα χιλιάδες, να θυμάσαι πως κανείς δεν χάνει ζωή άλλη από αυτή που ζει, ούτε ζει άλλη ζωή από αυτή την οποία χάνει.
Έτσι, η μεγαλύτερη μακροβιότητα κι η πιο σύντομη ζωή καταλήγουν να είναι το ίδιο πράγμα, αφού το παρόν είναι ίσης διάρκειας για όλους, και ό,τι έχει χαθεί δεν μας ανήκει πια- οπότε, αυτό που χάνεται είναι προφανώς ακαριαίο.
Δηλαδή, ούτε το παρελθόν του μπορεί να χάσει κανείς, ούτε το μέλλον.
Και λατρεία θα πει, να τον διατηρήσει αμόλυντο από πάθη και ματαιότητα και δυσαρέσκεια για τα όσα πράττονται από θεούς και ανθρώπους.
Όσα προέρχονται από τους θεούς είναι σεβαστά λόγω της αρετής τους- όσα πάλι προέρχονται από τους ανθρώπους είναι αγαπητά ως συγγενικά μας.
Κάποτε μάλιστα είναι και αξιολύπητα, γιατί οφείλονται σε άγνοια του καλού και του κακού: μια αναπηρία όχι μικρότερη από το να μη μπορείς να διακρίνεις το άσπρο και το μαύρο.
Ι4. Ακόμη κι αν πρόκειται να ζήσεις τρεις χιλιάδες χρόνια ή και τριάντα χιλιάδες, να θυμάσαι πως κανείς δεν χάνει ζωή άλλη από αυτή που ζει, ούτε ζει άλλη ζωή από αυτή την οποία χάνει.
Έτσι, η μεγαλύτερη μακροβιότητα κι η πιο σύντομη ζωή καταλήγουν να είναι το ίδιο πράγμα, αφού το παρόν είναι ίσης διάρκειας για όλους, και ό,τι έχει χαθεί δεν μας ανήκει πια- οπότε, αυτό που χάνεται είναι προφανώς ακαριαίο.
Δηλαδή, ούτε το παρελθόν του μπορεί να χάσει κανείς, ούτε το μέλλον.
Πώς γίνεται να στερηθεί αυτό που δεν έχει;
Τούτα τα δυο να θυμάσαι πάντα: πρώτον, ότι τα πάντα ανέκαθεν, είναι ίδιας λογής και ανακυκλώνονται, και δεν έχει καμιά διαφορά το να βλέπεις τα ίδια πράγματα επί εκατό ή διακόσια χρόνια ή επί μια αιωνιότητα.
Και δεύτερον, ότι ο μακροβιότερος άνθρωπος και αυτός που θα πεθάνει πολύ νωρίς, το ίδιο πράγμα χάνουν: μόνο το παρόν θα στερηθούν -αν πούμε πως κι αυτό δικό τους είναι-, ενώ ό,τι δεν έχεις, δεν μπορείς να το χάσεις.
Τούτα τα δυο να θυμάσαι πάντα: πρώτον, ότι τα πάντα ανέκαθεν, είναι ίδιας λογής και ανακυκλώνονται, και δεν έχει καμιά διαφορά το να βλέπεις τα ίδια πράγματα επί εκατό ή διακόσια χρόνια ή επί μια αιωνιότητα.
Και δεύτερον, ότι ο μακροβιότερος άνθρωπος και αυτός που θα πεθάνει πολύ νωρίς, το ίδιο πράγμα χάνουν: μόνο το παρόν θα στερηθούν -αν πούμε πως κι αυτό δικό τους είναι-, ενώ ό,τι δεν έχεις, δεν μπορείς να το χάσεις.
Ι5. Ότι όλα είναι η ιδέα που έχουμε γι’ αυτά.
Είναι προφανές ότι ισχύει τούτη η φράση, που αποδίδεται στον Μόνιμο τον Κυνικό. Προφανής και η χρησιμότητά της, αν δεχτείς το ουσιαστικό της νόημα στο μέτρο που αληθεύει.
Είναι προφανές ότι ισχύει τούτη η φράση, που αποδίδεται στον Μόνιμο τον Κυνικό. Προφανής και η χρησιμότητά της, αν δεχτείς το ουσιαστικό της νόημα στο μέτρο που αληθεύει.
16. Ατιμάζει τον εαυτό της η ανθρώπινη ψυχή, πρώτα και κύρια
όταν γίνεται ένα απόστημα, κάτι σαν σπυρί πάνω στο σώμα του κόσμου - εφ’ όσον η
ευθύνη βαραίνει την ίδια.
Βλέπεις, το να δυσανασχετείς με κάτι που συμβαίνει, σημαίνει αποστασία από τη Φύση, στην οποία εμπεριέχονται και των άλλων οι φύσεις.
Δεύτερον, ατιμάζει τον εαυτό της όταν αποστρέφεται κάποιον άνθρωπο ή όταν κινείται ενάντιά του για να του κάνει κακό· και τέτοιες είναι οι ψυχές όσων οργίζονται.
Τρίτον, ατιμάζεται όταν την καταβάλλει η ηδονή ή ο πόνος.
Τέταρτον, όταν υποκρίνεται και κάνει ή λέει κάτι προσποιητά και ψεύτικα.
Πέμπτον, όταν οι πράξεις κι οι επιθυμίες της δεν κατευθύνονται προς κάποιον σκοπό, αλλά γίνονται στην τύχη κι είναι ανακόλουθες, τη στιγμή που θα πρέπει ως και το παραμικρό να γίνεται σύμφωνα με την αναγωγή του στον τελικό σκοπό.
Και τελικός σκοπός των έλλογων όντων είναι να ακολουθούν τον λόγο και τον νόμο της πιο σεβάσμιας όλων των πόλεων και πολιτειών.
Βλέπεις, το να δυσανασχετείς με κάτι που συμβαίνει, σημαίνει αποστασία από τη Φύση, στην οποία εμπεριέχονται και των άλλων οι φύσεις.
Δεύτερον, ατιμάζει τον εαυτό της όταν αποστρέφεται κάποιον άνθρωπο ή όταν κινείται ενάντιά του για να του κάνει κακό· και τέτοιες είναι οι ψυχές όσων οργίζονται.
Τρίτον, ατιμάζεται όταν την καταβάλλει η ηδονή ή ο πόνος.
Τέταρτον, όταν υποκρίνεται και κάνει ή λέει κάτι προσποιητά και ψεύτικα.
Πέμπτον, όταν οι πράξεις κι οι επιθυμίες της δεν κατευθύνονται προς κάποιον σκοπό, αλλά γίνονται στην τύχη κι είναι ανακόλουθες, τη στιγμή που θα πρέπει ως και το παραμικρό να γίνεται σύμφωνα με την αναγωγή του στον τελικό σκοπό.
Και τελικός σκοπός των έλλογων όντων είναι να ακολουθούν τον λόγο και τον νόμο της πιο σεβάσμιας όλων των πόλεων και πολιτειών.
17. Της ανθρώπινης ζωής ο χρόνος είναι μια στιγμή, η ουσία
της ρευστή, οι αισθήσεις αμυδρές, του κορμιού η σύσταση φθαρτή, η ψυχή μια
σβούρα, η τύχη ανεξιχνίαστη κι η φήμη προϊόν ακρισίας.
Με δυο λόγια, όλα του σώματος είναι ρευστά σαν ποταμός, ενώ της ψυχής είναι όνειρο και ψευδαίσθηση- η ίδια η ζωή είναι πόλεμος και ταξίδι σε ξένο τόπο, κι η υστεροφημία είναι λήθη.
Με δυο λόγια, όλα του σώματος είναι ρευστά σαν ποταμός, ενώ της ψυχής είναι όνειρο και ψευδαίσθηση- η ίδια η ζωή είναι πόλεμος και ταξίδι σε ξένο τόπο, κι η υστεροφημία είναι λήθη.
Ποιος μπορεί να μας παρασταθεί στο δρόμο; Η φιλοσοφία και
μόνον αυτή.
Και φιλοσοφία θα πει, να διατηρείς τον δαίμονα που ’χεις μέσα σου απρόσβλητο, σώο και αβλαβή, υπεράνω πόνων και ηδονών
- τίποτα να μην κάνεις στα κουτουρού, τίποτα στα ψεύτικα και με υποκρισία
- φιλοσοφία θα πει να μην έχεις ανάγκη από το τι κάνει ή δεν κάνει ο άλλος
- κι ακόμη, ό,τι σου προκύψει και ό,τι σου στέλνει η μοίρα, ο δαίμονάς σου να τα δέχεται, ως προερχόμενα κάπου από κει, απ’ όπου προέρχεται κι αυτός.
Και φιλοσοφία θα πει, να διατηρείς τον δαίμονα που ’χεις μέσα σου απρόσβλητο, σώο και αβλαβή, υπεράνω πόνων και ηδονών
- τίποτα να μην κάνεις στα κουτουρού, τίποτα στα ψεύτικα και με υποκρισία
- φιλοσοφία θα πει να μην έχεις ανάγκη από το τι κάνει ή δεν κάνει ο άλλος
- κι ακόμη, ό,τι σου προκύψει και ό,τι σου στέλνει η μοίρα, ο δαίμονάς σου να τα δέχεται, ως προερχόμενα κάπου από κει, απ’ όπου προέρχεται κι αυτός.
Και πάνω απ’ όλα, να περιμένεις τον θάνατο με γαλήνιο νου,
ως κάτι που δεν είναι παρά μια ακόμα διάλυση στοιχείων που συνθέτουν κάθε έμβιο
ον.
Μεταβάλλονται αυτά τα στοιχεία, το καθένα σε κάτι άλλο, και δεν είναι διόλου τρομερό αυτό.
Αν είναι έτσι, τι σου κακοφαίνεται αυτή η μεταβολή και διάλυση των πάντων;
Αφού γίνεται σύμφωνα με τη Φύση.
Και ό,τι είναι σύμφωνο με τη Φύση δεν είναι κακό.
Μεταβάλλονται αυτά τα στοιχεία, το καθένα σε κάτι άλλο, και δεν είναι διόλου τρομερό αυτό.
Αν είναι έτσι, τι σου κακοφαίνεται αυτή η μεταβολή και διάλυση των πάντων;
Αφού γίνεται σύμφωνα με τη Φύση.
Και ό,τι είναι σύμφωνο με τη Φύση δεν είναι κακό.
pep.uoi –
[2fA]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου