" 13 χαμένες ημέρες"

Στην Ελλάδα, οι ημερομηνίες από 16 έως 28 Φεβρουάριου 1923 μ.Χ. δεν υπήρξαν ποτέ! Το 1923 μ.Χ. για τους Έλληνες, είχε μόνο 352 ημέρες! Του έλειπαν οι 13 ημέρες μεταξύ 16 και 28 Φεβρουάριου! Η ιστορία για το πώς έγινε αυτό, έχει να κάνει με τον προσδιορισμό του έτους και τα ημερολόγια του συμβατικού χρόνου!

Όπως γνωρίζουμε, ένα σωστό ετήσιο ημερολόγιο πρέπει να έχει σαν βάση του τον ακριβή χρόνο που χρειάζεται η Γη, για να συμπληρώσει μια πλήρη περιφορά της γύρω από τον Ήλιο. Αυτή η κίνηση της Γης, αντιστοιχεί στην κίνηση του Ήλιου ανάμεσα στους αστερισμούς. Επειδή ο Ήλιος, επιστρέφει στην αφετηρία του έπειτα από περίπου 360 ημέρες, ο κύκλος είχε χωριστεί σε 360 μοίρες, κάτι που παραμένει σε ισχύ ακόμη και σήμερα.

Τον 1ο αιώνα π.Χ., το Ρωμαϊκό ημερολόγιο θεωρήθηκε ατελές. Γι΄ αυτό, το 44 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρ, άλλαξε το μέχρι τότε ημερολόγιο της Ρώμης που είχε θεσπίσει ο Πομπήιος Νουμάς (714-671 π.Χ.) και με τη βοήθεια του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη από την Αλεξάνδρεια, εγκαθίδρυσε το ημερολόγιο που έφερε έκτοτε το όνομα του (Ιουλιανό).

Ο Σωσιγένης, βασισμένος στους υπολογισμούς του Πατέρα της Αστρονομίας Ιππάρχου (ο οποίος έναν αιώνα νωρίτερα είχε προσδιορίσει ήδη, ότι το ηλιακό ή τροπικό έτος έχει διάρκεια ίση με 365,242 ημέρες), θέσπισε ένα ημερολόγιο του οποίου τα έτη είχαν 365 ημέρες, ενώ σε κάθε τέταρτο έτος πρόσθεταν ακόμη μια ημέρα, μετά την "έκτη προ των καλενδών του Μαρτίου", που ονόμαζαν "bis sextus". Έτσι η ημέρα αυτή, επειδή μετριόταν δυο φορές, ονομάζεται ακόμη και σήμερα "δις έκτη" και το έτος που την περιέχει "δίσεκτο".


Αλλά και το Ιουλιανό ημερολόγιο δεν ήταν τέλειο. Γιατί παρ’ όλο τον καλύτερο προσδιορισμό του ηλιακού έτους από τον Σωσιγένη, υπήρχε ακόμη μια μικρή απόκλιση από την πραγματικότητα, αφού η διάρκεια του ηλιακού έτους είναι 365,242199 ημέρες. Έτσι το καθορισμένο από τον Σωσιγένη έτος, είναι μικρότερο του πραγματικού κατά 0,0078 της ημέρας, δηλαδή κατά 11 λεπτά και περίπου 13 δευτερόλεπτα, χρόνος που εκ πρώτης όψεως φαίνεται σχεδόν ασήμαντος. Κάθε τέσσερα χρόνια όμως, το μικρό αυτό λάθος γίνεται περίπου 45 λεπτά, και κάθε 129 χρόνια φτάνει τη μια ολόκληρη ημέρα.

Μέσα στα πρώτα 400 χρόνια από την εφαρμογή του Ιουλιανού ημερολογίου, το λάθος είχε φτάσει τις τρεις ημέρες, με αποτέλεσμα το 325 μ.Χ. η εαρινή ισημερία να συμβεί στις 21 Μαρτίου. Τη χρόνια εκείνη έγινε η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος στη Νίκαια της Βιθυνίας και θέσπισε τον ονομαζόμενο έκτοτε Όρο της Νικαίας, για τον προσδιορισμό του εορτασμού του Χριστιανικού Πάσχα!!! 

Το λάθος όμως των περίπου 11 λεπτών του Ιουλιανού ημερολογίου συσσωρευόταν και η εαρινή ισημερία μετατοπιζόταν όλο και πιο ενωρίς. Έτσι, ενώ την εποχή του Χριστού η εαρινή ισημερία συνέβαινε στις 23 Μαρτίου, το 325 μ.Χ. συνέβη στις 21 Μαρτίου και το 1582 μ.Χ. είχε φτάσει να συμβαίνει στις 10 Μαρτίου, γεγονός που προκαλούσε προβλήματα στον ακριβή καθορισμό του εορτασμού του χριστιανικού Πάσχα, σύμφωνα με τον όρο που είχε θεσπίσει η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος.

Το 1572 μ.Χ. τη χρονιά που εξελέγη πάπας ο Γρήγορος ΙΓ΄, ο ιησουΐτης αστρονόμος Χριστόφορος Κλάβιος, με τη βοήθεια του αστρονόμου Λουίτζι Λίλιο, επεξεργάστηκε την παπική βούλα της ημερολογιακής μεταρρύθμισης, που δημοσιεύτηκε τον Φεβρουάριο του 1582 μ.Χ. Με τη μεταρρύθμιση, η 5η Οκτωβρίου 1582 μ.Χ.χ. ονομάστηκε 15 Οκτωβρίου 1582, για να διορθωθεί το λάθος των 10 ημερών, που είχε συσσωρευτεί στους 11 προηγούμενους αιώνες και για να επιστρέψει η εαρινή ισημερία στην 21η Μαρτίου.

Για να μην επαναληφθεί το λάθος του Ιουλιανού ημερολογίου, ο Λίλιο όρισε επίσης ότι δίσεκτα θα είναι τα έτη που ο αριθμός τους διαιρείται με το 4, εξαιρουμένων των επαιωνίων, δηλαδή τα έτη των αιώνων, από τα οποία όριζε ως δίσεκτα μόνον όσα έχουν αριθμό αιώνων που διαιρούνταν με το 4.

Με αυτή την τροποποίηση το έτος 1900 δεν ήταν δίσεκτο ενώ αντίθετα το επαιώνιο έτος 2000 ήταν δίσεκτο. Η τροποποίηση αυτή δηλαδή, καθορίζει ότι σε κάθε 400 χρόνια έχουμε 97 δίσεκτα έτη, αφού το λάθος του Ιουλιανού ημερολογίου είναι 3 ημέρες και 3 ώρες περίπου, κάθε 400 χρόνια. Με αυτόν τον τρόπο διορθώνουμε το λάθος των τριών ημερών, παραμένει όμως ένα λάθος τριών ωρών κάθε 400 χρόνια, που θα συσσωρευτεί σε μια περίπου ημέρα, το έτος 3081 μ.Χ.!!!.

Το Νέο ή Γρηγοριανό ημερολόγιο δεν έγινε άμεσα αποδεκτό και έτσι ο καθολικός κλήρος αναγκάστηκε να προσφύγει στην ανακοίνωση «θαυμάτων» για να το καθιερώσει. Τα καθολικά κράτη της Ευρώπης το αποδέχτηκαν τελικά μέσα σα επόμενα πέντε χρόνια. Τα προτεσταντικά κράτη όμως, χρειάστηκαν ακόμη έναν αιώνα, ενώ η Αγγλία και η Αμερική ακόμη περισσότερο, αποδεχόμενες τελικά τη μεταρρύθμιση (με διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες του λαού) μόλις το 1752 μ.Χ.

Στα ορθόδοξα κράτη, η αρχή της μεταρρύθμισης ξεκίνησε το 1895 μ.Χ., όταν ο οικουμενικός πατριάρχης Άνθιμος Ζ΄ εξέφρασε «πόθους και ευχάς υπέρ ενός ενιαίου ημερολογίου δι’ άπαντας τους χριστιανικούς λαούς» . Έτσι το 1903 μ.Χ., έπειτα από ερώτημα του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωακείμ Γ΄, η Ιερά Σύνοδος της εκκλησίας της Ελλάδος, σε συνεργασία με τη θεολογική σχολή του πανεπιστήμιου Αθηνών, αποφάσισαν ότι οι ορθόδοξες Εκκλησίες σε συνεννόηση η καθεμιά με την πολιτεία της και μεταξύ τους, μπορούν να αποδεχθούν την ημερολογιακή μεταρρύθμιση.

Η Ελληνική Πολιτεία ανακίνησε και πάλι το ημερολογιακό θέμα, το 1919 μ.Χ., οπότε ύστερα από γνωμάτευση μιας ειδικής επιτροπής, η Ιερά Σύνοδος αποφάσισε παμψηφεί ότι «η μεταβολή του Ιουλιανού ημερολογίου, μη προσκρούουσα εις δογματικούς και κανονικούς λόγους, δύναται να γίνει, η δε πολιτεία είναι ελευθέρα να δεχθεί το Γρηγοριανόν, ως ευρωπαϊκόν ημερολόγιον, της εκκλησίας κρατούσης το Ιουλιανόν».

Έτσι η Ελληνική Πολιτεία με το νομοθετικό διάταγμα της 18ης Ιανουαρίου 1923 μ.Χ., που δημοσιεύτηκε στις 23 Ιανουαρίου, αντικατέστησε το Ιουλιανό ημερολόγιο με το Γρηγοριανό και όρισε την έναρξη της εφαρμογής του την 16η Φεβρουάριου 1923 μ.Χ., την οποία ονόμασε 1η Μαρτίου.

Αφαιρέθηκαν δηλαδή 13 ολόκληρες ημέρες από το έτος 1923, γιατί στις 10 ημέρες λάθους μεταξύ Γρηγοριανού και Ιουλιανού από το 325 μ.Χ.χ. έως το 1582 μ.Χ.χ. είχε επέλθει καθυστέρηση και άλλων τριών ημερών που είχαν παρέλθει από την πρώτη εισαγωγή του Γρηγοριανού ημερολογίου

Επειδή όμως η Εκκλησία διατήρησε το Ιουλιανό ημερολόγιο και μετά την αλλαγή του πολιτικού ημερολόγιου, υπήρξε οξεία αντίδραση του λαού όταν ο εορτασμός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου δεν συνέπεσε με την Εθνική μας Εορτή της 25ης Μαρτίου. Έτσι, με ομόφωνη και πάλι απόφαση της, η Εκκλησία της Ελλάδος αποφάσισε «όπως αφομοιώση το εκκλησιαστικό ημερολόγιον προς το πολιτικόν».

Από τις 23 Μαρτίου 1924 μ.Χ. λοιπόν, το εκκλησιαστικό ημερολόγιο ταυτίστηκε με το πολιτικό. Το Πασχάλιο ωστόσο, υπολογίζεται ακόμη και σήμερα, με βάση το Ιουλιανό ημερολόγιο.

Share