"Διάλεξη Ταρκόφσκι [1/4] "

Αντρέι Ταρκόφσκι
-  Διάλεξη που δόθηκε στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιωάννη
στο Λονδίνο, τον Ιούλιο του 1984

Α΄
Δεν συνηθίζω καθόλου να μιλώ μέσα σε εκκλησίες και περισσότερο για θέματα όπως η Αποκάλυψη. Έχω επίγνωση της αδυναμίας μου να αναφερθώ σε ένα τόσο μεγάλο θέμα, αλλά θα προσπαθήσω να μοιραστώ μαζί σας το νόημα που αντιπροσωπεύει η Αποκάλυψη για μένα σαν καλλιτέχνη.
Η ίδια μου η ζωή τον τελευταίο καιρό πήρε μια αποκαλυπτική στροφή και αυτό με υποχρεώνει να κάνω κάποιες σκέψεις.

Η αποκάλυψη είναι ίσως το ποιό μεγάλο ποιητικό έργο που δημιουργήθηκε ποτέ. 

Εμπνευσμένη από μια ανώτερη δύναμη, εκφράζει από μόνη της όλους τους Νόμους που θεσπίστηκαν άνωθεν για τον άνθρωπο.
Αιώνες τώρα γίνονται επιστημονικές συζητήσεις πάνω στα διάφορα κείμενα της Αποκάλυψης. Συνοπτικά, ἐχουμε συνηθίσει στις ιστορικές έρευνες της Αποκάλυψης, στις διάφορες ερμηνείες της.
Τελικά κάνουμε ακριβώς ότι δεν πρέπει, γιατί η Αποκάλυψη δεν είναι για να ερμηνευτεί, δεν περιέχει σύμβολα, αλλά οράματα.

Μπορούμε να αποκρυπτογραφήσουμε ένα σύμβολο, να βγάλουμε ένα ακριβές νόημα, μια φόρμουλα, αλλά το όραμα δεν μπορούμε να το καταλάβουμε· μπορούμε να το εννοήσουμε ή να το νιώσουμε σε σχέση με τις απεριόριστες δυνατότητες ερμηνείας που περιέχει.
Η εικόνα είναι η έκφραση των άπειρων δεσμών με τον κόσμο, με το απόλυτο, με το άπειρο.

Η Αποκάλυψη εμφανίζεται ως ο υπέρτατος κρίκος αυτής της αλυσίδας που είναι η Βίβλος. 

Ένας κρίκος που ολοκληρώνει την πνευματική εποποιΐα της ανθρωπότητας. 

Ζούμε σε δύσκολους καιρούς, κάθε χρόνο περιπλοκότερους.
Σίγουρα υπήρξαν εποχές στην ιστορία που ο κόσμος ένιωσε να πλησιάζει το τέλος του. 

Βεβαίως λέμε: “…Μακάριος ο αναγινώσκων και οι ακούοντες τους λόγους της προφητείας και τηρούντες τα εν αυτή γεγραμμένα, ο γάρ καιρός εγγύς…” (Απ. Α΄3).

Εν τω μεταξύ ο συμβατικός χαρακτήρας του χρόνου είναι τόσο προφανής που δεν μπορούμε να τον προσδιορίσουμε με ακρίβεια για την πραγματοποίηση των όσων αναφέρει ο Ιωάννης.
Αυτό μπορεί να συμβεί αύριο, αλλά και σε χίλια χρόνια και η διαπίστωση αυτή παραπέμπει στο νόημα της πνευματικής κατάστασης του ανθρώπου, που πρέπει να αισθανθεί τη δική του ευθύνη απέναντι στην ίδια του τη ζωή.

Είναι αδύνατον να πούμε ότι η Αποκάλυψη παρουσιάστηκε ακριβώς τη στιγμή που ο χρόνος έφτανε στο τέλος του και οι δυνατότητες του ανθρώπου είχαν εξαντληθεί.
Γι’ αυτό, είναι αδύνατον να κάνουμε την παραμικρή έκπτωση σε ότι αφορά τον χρόνο στο κείμενο της Αποκάλυψης.

Έχετε, χωρίς αμφιβολία, παρατηρήσει ότι στην Αποκάλυψη υπάρχουν πολλοί αριθμοί και ακριβείς ημερομηνίες, όταν πρόκειται να υπολογιστούν τα θύματα και οι δίκαιοι. 

Αλλά αυτό, κατά τη γνώμη μου, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο μία εικόνα του τρόπου με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται και νιώθει τα πράγματα. 

Οι αριθμοί, ορισμένες φορές, είναι πολύ σημαντικοί, όσον αφορά την άποψη που μπορούμε να διαμορφώσουμε για την ανθρώπινη μοίρα ή τη γνώση για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Αυτό θα το εξηγήσω μ’ ένα παράδειγμα: Αγαπώ από την παιδική μου ηλικία το Ροβινσώνα Κρούσο και αυτό που με εντυπωσιάζει περισσότερο σ’ αυτό το βιβλίο, αυτό που με διεγείρει πραγματικά, είναι η απαρίθμηση των όσων βρίσκει ο Κρούσος, ο κατάλογος των αντικειμένων που ξεβράζει η θάλασσα και γίνονται δικά του.
Η ζωή μας κυριαρχείται πλέον από τον υλισμό εξ αιτίας της αναθεώρησης της σχέσης του τόπου και του χρόνου. Δηλαδή πράγματι, είναι σα να ζούμε υλιστικά εξ αιτίας ακριβώς της εμφάνισης αυτού του φαινομένου.
Είμαστε υπερβολικά ευάλωτοι σ’ αυτές τις δύο κατηγορίες επειδή περιορίζουν τις φυσικές μας δυνατότητες.

Ο άνθρωπος, όπως γνωρίζουμε, είναι δημιούργημα του Θεού κατ’ εικόνα και ομοίωση, δηλαδή έχει ελεύθερη θέληση και τη δυνατότητα να δημιουργεί. 

Τους τελευταίους αιώνες και μάλιστα εδώ και αρκετά χρόνια θέτουμε στους εαυτούς μας την εξής ερώτηση: Μήπως η δημιουργία μέσα μας δεν είναι και αυτή αμαρτία;

Αλλά γιατί αυτή η ερώτηση, αφού ξέρουμε σίγουρα, πως έχουμε ένα και μοναδικό Πατέρα; 

Γιατί αυτή η ιερόσυλη σκέψη; Είναι πολύ απλό.

Επειδή κατά τη διάρκεια των εκατό τελευταίων χρόνων η κρίση του πολιτισμού μας έφτασε στο σημείο που ο καλλιτέχνης να μην έχει πνευματικό συναίσθημα και το γεγονός της δημιουργίας να θεωρείται ως απλό ένστικτο.
Γνωρίζουμε ότι μερικά ζώα έχουν επίσης ανεπτυγμένη αισθητική και μπορούν να δημιουργήσουν στην κυριολεξία κάτι ολοκληρωμένο και φυσικό.
Ας πάρουμε για παράδειγμα την τελειότητα των κηρυθρών που κατασκευάζουν οι μέλισσες για να συσσωρεύουν το μέλι.

Θέλω να πω πως ο άνθρωπος θεωρεί το χάρισμα που του δόθηκε ως ιδιοκτησία του και πως αυτό του δίνει το δικαίωμα να σκεφτεί ότι η τέχνη δεν του δημιουργεί καμιά υποχρέωση: 

Έτσι εξηγείται το πνευματικό κενό που βασιλεύει στη σύγχρονη τέχνη. 

Έτσι εξηγείται γιατί πολλοί από εμάς αναρωτούνται: 

Έχουμε το δικαίωμα να πραγματοποιούμε μια πράξη δημιουργίας αυτής της τάξεως;
Μια τέτοια αναφορά του καλλιτέχνη για τα δημιουργήματά του και του κοινού για την τέχνη, δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να μας ικανοποιήσει.
Εν συντομία, η τέχνη μετατρέπεται σε τέχνη τυπική ή σε απλό εμπόρευμα.

Ο κινηματογράφος που γεννήθηκε στα τέλη του19ου αιώνα, αντιπροσωπεύει αυτή την τελευταία άποψη που στην ακραία της μορφή εμφανίστηκε στα Φεστιβάλ με μοναδικό σκοπό το κέρδος.

Πριν λίγο καιρό επισκέφθηκα το Μουσείο του Βατικανού. Εκεί υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός αιθουσών αφιερωμένων στη σύγχρονη θρησκευτική ζωγραφική. 

Θα πρέπει να δει κανείς τις αίθουσες αυτές, τα έργα που εκτίθενται, για να αντιληφθεί πόσο άσχημο θέαμα παρουσιάζουν.
Προσωπικά μπορώ να αντιληφθώ αυτή την ασχήμια, όμως δεν μπορώ να καταλάβω γιατί αυτά τα υποτιθέμενα έργα τέχνης έχουν εκτεθεί στο Μουσείο του Βατικανού. 

Πώς μια τέτοια τέχνη μπορεί να ικανοποιήσει τους πιστούς, ιδιαίτερα τον Κλήρο; 

Είναι απίστευτο.

[1/4 - συνεχίζεται]

antifono – [2fA]

                                   

Share