Αντρέι Ταρκόφσκι
- Διάλεξη που δόθηκε στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιωάννη
στο Λονδίνο, τον Ιούλιο του 1984
- Διάλεξη που δόθηκε στον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιωάννη
στο Λονδίνο, τον Ιούλιο του 1984
Γ΄
Η Αποκάλυψη, κατά τη γνώμη μου, είναι η εικόνα της
ανθρώπινης ψυχής, η εικόνα του ανθρώπου με τις ευθύνες και τις υποχρεώσεις του.
Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι στην πραγματικότητα κάθε άνθρωπος έχει την εμπειρία, αυτού που εμφανίστηκε ως η ουσία της Αποκάλυψης του Ιωάννη.
Γι’ αυτό μπορούμε να πούμε ότι ο θάνατος, τα πάθη, οι κακουχίες ενός ανθρώπου και αυτές ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων, είναι ισοδύναμα.
Είτε ένας άνθρωπος πεθαίνει, είτε ολοκληρώνεται ο ιστορικός κύκλος της Αποκάλυψης και πεθαίνουν εκατομμύρια, ο άνθρωπος σε κάθε περίπτωση, δεν είναι ικανός να υποφέρει, παρά μόνον την ποσότητα πόνου που του αντιστοιχεί προσωπικά.
Εδώ θα πρέπει να πούμε ότι στην πραγματικότητα κάθε άνθρωπος έχει την εμπειρία, αυτού που εμφανίστηκε ως η ουσία της Αποκάλυψης του Ιωάννη.
Γι’ αυτό μπορούμε να πούμε ότι ο θάνατος, τα πάθη, οι κακουχίες ενός ανθρώπου και αυτές ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων, είναι ισοδύναμα.
Είτε ένας άνθρωπος πεθαίνει, είτε ολοκληρώνεται ο ιστορικός κύκλος της Αποκάλυψης και πεθαίνουν εκατομμύρια, ο άνθρωπος σε κάθε περίπτωση, δεν είναι ικανός να υποφέρει, παρά μόνον την ποσότητα πόνου που του αντιστοιχεί προσωπικά.
Ας μιλήσουμε τώρα για την αδιαφορία και τον κομφορμισμό που
μας διακατέχει.
“Οίδά σου τα έργα, ότι ούτε ψυχρός εί ούτε ζεστός. Όφελον
ψυχρός ής ή ζεστός.
Ούτως ότι χλιαρός εί, και ούτε ζεστός ούτε ψυχρός, μέλλω σε
εμέσαι εκ του στόματός μου…
” (Απ. Γ´, 15-16).
Δηλαδή η αδιαφορία είναι ίδια με την αμαρτία, ένα έγκλημα μπροστά στον Δημιουργό.
Δηλαδή η αδιαφορία είναι ίδια με την αμαρτία, ένα έγκλημα μπροστά στον Δημιουργό.
Από την άλλη πλευρά: “Εγώ όσους εάν φιλώ, ελέγχω και παιδεύω· ζήλευε
ούν και μετανόησον”(Απ. Γ´, 19).
Αυτό σημαίνει ότι αυτό το συναίσθημα ή μάλλον αυτή η
κατάσταση του ανθρώπου που μετανοεί, είναι η αφετηρία.
Αυτό γίνεται διαφορετικά, ανάλογα με τους ανθρώπους και τις διάφορες εποχές τις ζωής τους.
Αυτό γίνεται διαφορετικά, ανάλογα με τους ανθρώπους και τις διάφορες εποχές τις ζωής τους.
Ας δούμε τον Ντοστογιέφσκι: Κατά μια εκδοχή είναι ένας πιστός Ορθόδοξος συγγραφέας που εξιστόρησε τις αναζητήσεις και την πίστη του.
Μου φαίνεται ότι δεν είναι ακριβώς έτσι. Ο Ντοστογιέφσκι έκανε θαυμάσιες ανακαλύψεις, ακριβώς επειδή ήταν ο πρώτος που ένιωσε και εξέφρασε το πρόβλημα του πνευματικού κενού.
Οι ήρωες του υποφέρουν, επειδή δεν μπορούν να πιστέψουν.
Θέλουν να πιστέψουν, αλλά έχουν χάσει το όργανο με το οποίο πιστεύουν.
Η συνείδησή τους έχει ατροφήσει.
Ο Ντοστογιέφσκι είναι όλο και πιο πολύ κατανοητός, έγινε μάλιστα μόδα, ακριβώς γιατί αυτό το πρόβλημα γίνεται όλο και πιο οξύ από χρόνο σε χρόνο, γιατί το πιο δύσκολο είναι να πιστέψουμε.
Δεν είναι τόσο εύκολο, γιατί δεν μπορούμε να ελπίζουμε στη Χάρη.
Εξυπακούεται ότι ο ευτυχισμένος είναι αυτός που ένιωσε την αίσθηση της ελευθερίας, ευτυχίας και κυρίως απουσίας φόβου και φυσικά η κατάσταση αυτή δεν είναι ίδιον όλων των ανθρώπων.
Στην Αποκάλυψη περιέχονται όλα αυτά τα προβλήματα μ’ ένα είδος μαγικής διαδικασίας που γίνεται αντιληπτή μέσα από εικόνες.
Τελικά η Αποκάλυψη είναι μια εξιστόρηση της προσωπικής πείρας του ανθρώπου, όπου η τύχη του είναι αναπόσπαστα δεμένη με την τύχη της κοινωνίας.
Όταν η φύση διασώζει ένα είδος από τον αφανισμό, το ζώο δε
νιώθει το δράμα της ύπαρξης. Δεδομένου ότι ο ίδιος ο άνθρωπος διαλέγει το δρόμο
του, χάρη στην ελευθερία εκλογής που έχει, δεν μπορεί να σώσει όλον τον κόσμο.
Μπορεί να σώσει μόνον τον εαυτό του και γι’ αυτό ακριβώς, μπορεί να σώσει και τους άλλους.
Μπορεί να σώσει μόνον τον εαυτό του και γι’ αυτό ακριβώς, μπορεί να σώσει και τους άλλους.
Δεν γνωρίζουμε τι είναι αγάπη.
Έχουμε προς τον εαυτό μας μια τερατώδη συμπεριφορά αμέλειας και μάλιστα δεν ντρεπόμαστε να το παραδεχθούμε, γιατί πιστεύουμε ότι το να αγαπάμε τον εαυτό μας σημαίνει να είμαστε εγωιστές.
Είναι πλάνη. Η αγάπη είναι θυσία που ο άνθρωπος δεν την επανεξετάζει αυτή καθ’ εαυτή.
Έχουμε προς τον εαυτό μας μια τερατώδη συμπεριφορά αμέλειας και μάλιστα δεν ντρεπόμαστε να το παραδεχθούμε, γιατί πιστεύουμε ότι το να αγαπάμε τον εαυτό μας σημαίνει να είμαστε εγωιστές.
Είναι πλάνη. Η αγάπη είναι θυσία που ο άνθρωπος δεν την επανεξετάζει αυτή καθ’ εαυτή.
Αυτό μπορούμε να το παρατηρήσουμε εξωτερικά ως τρίτοι.
Με τον ίδιο τρόπο λέει: “…αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν…” δηλαδή το να αγαπάμε τον εαυτό μας είναι η βάση αυτού του συναισθήματος, είναι το μέτρο της αγάπης, όχι μόνο γιατί ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται έτσι τον ίδιο του τον εαυτό και το νόημα της ζωής του, αλλά γιατί πρέπει πάντα να αρχίζει από τον ίδιο του τον εαυτό.
Με τον ίδιο τρόπο λέει: “…αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν…” δηλαδή το να αγαπάμε τον εαυτό μας είναι η βάση αυτού του συναισθήματος, είναι το μέτρο της αγάπης, όχι μόνο γιατί ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται έτσι τον ίδιο του τον εαυτό και το νόημα της ζωής του, αλλά γιατί πρέπει πάντα να αρχίζει από τον ίδιο του τον εαυτό.
Δεν θέλω να πω ότι πέτυχα σε όλα όσα σας ανέφερα.
Δεν έχω σκοπό να προβληθώ σαν παράδειγμα. Αντιθέτως, θεωρώ ότι όλες οι αποτυχίες μου προέρχονται από το γεγονός ότι δεν ακολουθώ τις ίδιες μου τις συμβουλές.
Η δυστυχία είναι ότι είμαστε υποταγμένοι στις περιστάσεις, όμως αυτές είναι τόσο φανερές όσο το αποτέλεσμα, στο οποίο μας οδηγεί προφανώς μια εσφαλμένη θεώρηση των πραγμάτων.
Είναι λάθος ωστόσο, να θεωρείται η Αποκάλυψη αποκλειστικά ως ο άξονας για την ιδέα της τιμωρίας.
Πρωταρχική σημασία του βιβλίου είναι η ελπίδα.
Όσο κι αν πλησιάζει ο καιρός, αν και για καθένα από εμάς ειδικά είναι πολύ κοντά, για όλους μαζί δεν είναι ποτέ πολύ αργά.
Γι’ αυτό η Αποκάλυψη είναι φοβερή για τον καθέναν από εμάς ξεχωριστά, αλλά για όλους μαζί εκφράζει την ελπίδα.
Αυτός είναι ο σκοπός του μηνύματος.
Σε τελική ανάλυση, αυτή η διαλεκτική πάνω στις πνευματικές καταστάσεις, που εκφράστηκε με αυτές τις εικόνες, είναι για τον καλλιτέχνη πηγή ιδιαίτερα γόνιμης έμπνευσης.
Νιώθουμε έκπληξη από τα πολλά στηρίγματα που ανακαλύπτουμε στην Αποκάλυψη σε οποιαδήποτε πνευματική κατάσταση κι αν βρισκόμαστε.
Όμορφα λόγια αναφέρονται σχετικά με την εξαφάνιση του διαστήματος και του χρόνου, τη στιγμή της μετάβασης σε μια νέα κατάσταση: “…και οι αστέρες του ουρανού έπεσαν εις τη γην, ως συκή βάλλει τους ολύνθους αυτής υπό ανέμου μεγάλου σειομένη…”(Απ. Στ´, 13).
Και παρακάτω: “…και ο ουρανός επεχωρίσθη ως βιβλίον ελισσόμενον, και πάν όρος και νήσος εκ των τόπων αυτών εκινήθησαν…” (Απ. Στ´, 14).
Δεν έχω σκοπό να προβληθώ σαν παράδειγμα. Αντιθέτως, θεωρώ ότι όλες οι αποτυχίες μου προέρχονται από το γεγονός ότι δεν ακολουθώ τις ίδιες μου τις συμβουλές.
Η δυστυχία είναι ότι είμαστε υποταγμένοι στις περιστάσεις, όμως αυτές είναι τόσο φανερές όσο το αποτέλεσμα, στο οποίο μας οδηγεί προφανώς μια εσφαλμένη θεώρηση των πραγμάτων.
Είναι λάθος ωστόσο, να θεωρείται η Αποκάλυψη αποκλειστικά ως ο άξονας για την ιδέα της τιμωρίας.
Πρωταρχική σημασία του βιβλίου είναι η ελπίδα.
Όσο κι αν πλησιάζει ο καιρός, αν και για καθένα από εμάς ειδικά είναι πολύ κοντά, για όλους μαζί δεν είναι ποτέ πολύ αργά.
Γι’ αυτό η Αποκάλυψη είναι φοβερή για τον καθέναν από εμάς ξεχωριστά, αλλά για όλους μαζί εκφράζει την ελπίδα.
Αυτός είναι ο σκοπός του μηνύματος.
Σε τελική ανάλυση, αυτή η διαλεκτική πάνω στις πνευματικές καταστάσεις, που εκφράστηκε με αυτές τις εικόνες, είναι για τον καλλιτέχνη πηγή ιδιαίτερα γόνιμης έμπνευσης.
Νιώθουμε έκπληξη από τα πολλά στηρίγματα που ανακαλύπτουμε στην Αποκάλυψη σε οποιαδήποτε πνευματική κατάσταση κι αν βρισκόμαστε.
Όμορφα λόγια αναφέρονται σχετικά με την εξαφάνιση του διαστήματος και του χρόνου, τη στιγμή της μετάβασης σε μια νέα κατάσταση: “…και οι αστέρες του ουρανού έπεσαν εις τη γην, ως συκή βάλλει τους ολύνθους αυτής υπό ανέμου μεγάλου σειομένη…”(Απ. Στ´, 13).
Και παρακάτω: “…και ο ουρανός επεχωρίσθη ως βιβλίον ελισσόμενον, και πάν όρος και νήσος εκ των τόπων αυτών εκινήθησαν…” (Απ. Στ´, 14).
Αυτά είναι λόγια απίστευτα. Ο ουρανός επεχωρίσθη ως βιβλίον
ελισσόμενον!
Δεν έχω διαβάσει τίποτα πιο ωραίο.
Και τώρα τι μπορεί να πει ένας καλλιτέχνης για τον τρόπο εξιστόρησης αυτών που συνέβησαν μετά την αφαίρεση της Έβδομης Σφραγίδας;
Πώς να εκφράσει αυτή την ένταση, αυτή την είσοδο;
Ορίστε τι είναι γραμμένο: “Και όταν (το Αρνίον) ήνοιξεν την σφραγίδα την έβδομην, εγένετο σιγή εν τω ουρανώ ως ημιώριον.”(Απ. Η´, 1).
Δεν έχω διαβάσει τίποτα πιο ωραίο.
Και τώρα τι μπορεί να πει ένας καλλιτέχνης για τον τρόπο εξιστόρησης αυτών που συνέβησαν μετά την αφαίρεση της Έβδομης Σφραγίδας;
Πώς να εκφράσει αυτή την ένταση, αυτή την είσοδο;
Ορίστε τι είναι γραμμένο: “Και όταν (το Αρνίον) ήνοιξεν την σφραγίδα την έβδομην, εγένετο σιγή εν τω ουρανώ ως ημιώριον.”(Απ. Η´, 1).
Εδώ κάθε διήγηση περιττεύει.
Έχουμε την αίσθηση ότι είναι ένα όραμα που η σημασία του υπάρχει στην απουσία της εικόνας.
Η Έβδομη Σφραγίδα αφαιρέθηκε. Και τι συμβαίνει; Τίποτα. Σιγή.
Η απουσία εικόνας είναι η πιο δυνατή εικόνα που μπορούμε να φανταστούμε.
Ορίστε τι είναι απίστευτο. Υπάρχει εδώ κάτι σαν θαύμα.
Είναι, επίσης, δύσκολο να το φανταστούμε.
Θυμάμαι ότι μια μέρα διάβασα ένα βιβλίο που με εντυπωσίασε.
Είναι ένας Αμερικανός, ισπανικής καταγωγής, με το όνομα Καστανέντα.
Έγραψε πολλά βιβλία με το γενικό τίτλο Μαθήματα του Δον Χουάν. ...
Έχουμε την αίσθηση ότι είναι ένα όραμα που η σημασία του υπάρχει στην απουσία της εικόνας.
Η Έβδομη Σφραγίδα αφαιρέθηκε. Και τι συμβαίνει; Τίποτα. Σιγή.
Η απουσία εικόνας είναι η πιο δυνατή εικόνα που μπορούμε να φανταστούμε.
Ορίστε τι είναι απίστευτο. Υπάρχει εδώ κάτι σαν θαύμα.
Είναι, επίσης, δύσκολο να το φανταστούμε.
Θυμάμαι ότι μια μέρα διάβασα ένα βιβλίο που με εντυπωσίασε.
Είναι ένας Αμερικανός, ισπανικής καταγωγής, με το όνομα Καστανέντα.
Έγραψε πολλά βιβλία με το γενικό τίτλο Μαθήματα του Δον Χουάν. ...
antifono
– [2fA]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου